Stabilizacja, rosnąca konkurencyjność, profesjonalizm

Wypowiedź Wiceprezesa Urzędu Zamówień Publicznych

Przemysława Grosfelda

 

Sprawozdanie Prezesa UZP z funkcjonowania systemu zamówień publicznych dostarcza co roku najważniejszych informacji, opisujących teraźniejszość i przyszłość systemu zamówień publicznych. Dokument przedstawiający informacje za rok 2024 jest wyjątkowy, bowiem zawarte w nim dane zostały rozszerzone względem poprzednich zestawień.

Sprawozdanie za 2024 rok zostało poszerzone między innymi o pogłębione analizy konkurencyjności, zawierające dane dot. liczby ofert w rozbiciu na rodzaj zamówienia, szczegółowe informacje dotyczące udziału polskich firm w rynku UE, szczegółowe zestawienia dotyczące udziału firm z sektora MŚP w rynku zamówień publicznych, wątek sytuacji kryzysowych oraz nowe rekomendacje dotyczące cyfryzacji i ekspansji zagranicznej.

 

NAJWAŻNIEJSZE DANE OPISUJĄCE RYNEK

Rok 2024 był dla systemu zamówień publicznych okresem szczególnym zarówno pod względem wartości udzielonych zamówień, jak i jakościowych wskaźników funkcjonowania rynku.

Po raz pierwszy w historii wartość zamówień publicznych udzielonych na podstawie ustawy Prawo zamówień publicznych przekroczyła 330 mld zł, co stanowiło ponad 9% PKB. Dane te jednoznacznie potwierdzają kluczowe znaczenie zamówień publicznych dla stabilności i rozwoju polskiej gospodarki.

Na uwagę zasługuje również rosnąca konkurencyjność rynku. Drugi rok z rzędu zwiększyła się średnia liczba ofert składanych w postępowaniach – szczególnie w zamówieniach poniżej progów unijnych, gdzie wskaźnik osiągnął poziom najwyższy od 2015 r. Jest to dowód, że mechanizmy wprowadzone nowym Prawem zamówień publicznych w 2021 r. zostały trwale zaadaptowane i realnie wpływają na zwiększenie udziału wykonawców w rynku.

Cennym zjawiskiem jest rosnąca aktywność polskich przedsiębiorców na rynku unijnym – w 2024 r. liczba kontraktów pozyskanych przez polskie firmy niemal się podwoiła, a ich łączna wartość wzrosła ponad trzykrotnie. Dane te potwierdzają konkurencyjność krajowych wykonawców i zdolność do skutecznego ubiegania się o zamówienia na rynkach zagranicznych.

Z perspektywy systemowej istotne jest również to, że coraz więcej zamawiających uwzględnia w ocenie ofert kryteria pozacenowe, co sprzyja poprawie jakości zamówień i ogranicza ryzyko wyboru ofert opartych wyłącznie na najniższej cenie. Jednocześnie wciąż widoczna jest potrzeba dalszego wzmacniania świadomości zamawiających w tym zakresie.

W obszarze kontroli widać pozytywny trend – w połowie kontroli uprzednich obligatoryjnych nie stwierdzono naruszeń ustawy Pzp. To rezultat zarówno wzrostu wiedzy zamawiających, jak i systematycznych działań edukacyjnych prowadzonych przez UZP.

Wyzwania dla rynku w 2024 r. wiązały się przede wszystkim z czynnikami zewnętrznymi – w tym z sytuacjami kryzysowymi, jak powódź na południu Polski. Sprawne wykorzystanie rozwiązań przewidzianych w przepisach pozwoliło zamawiającym na elastyczne i szybkie działanie.

 

REKOMENDACJE DOTYCZĄCE PRZYSZŁOŚCI RYNKU

Sprawozdanie zawiera również rekomendacje dotyczące przyszłości rynku zamówień publicznych:

• W pierwszej kolejności należy w dalszym ciągu wzmacniać jakość zamówień. W tym kontekście istotne jest dalsze upowszechnianie stosowania rozwiązań takich jak wstępne konsultacje rynkowe, analiza potrzeb i wymagań, czy kryteriów pozacenowych.
• Z powyższego wynika również konieczność dalszego rozwoju kompetencji zamawiających poprzez kontynuację i rozszerzanie działań edukacyjnych, aby zmniejszać ryzyko błędów i podnosić profesjonalizm uczestników rynku. W tym kontekście istotne jest dalsze rozwijanie Akademii Zakupów Publicznych jako źródła wiedzy i umiejętności przydatnych w codziennej pracy zamawiających.
• Dbać należy o ciągłe zwiększanie udziału małych i średnich przedsiębiorców nie tylko na rynku polskim, ale również w postępowaniach prowadzonych na szczeblu unijny. Wiąże się to także z promocją polskich wykonawców na rynku UE.
• Niezbędnym krokiem staje się również dalszy rozwój narzędzi cyfrowych – zwiększenie wykorzystania platform cyfrowych i jeszcze bardziej pogłębionej cyfryzacji procedur w celu poprawy przejrzystości oraz efektywności postępowań. Dotyczy to m.in. pełnego przejścia na elektroniczny proces odwoławczy i zadbanie o pełną interoperacyjność dostępnych systemów.
• Rekomendacje wynikające z treści sprawozdania wskazują także na konieczność stałego monitorowania rynku – pogłębianie analiz i wykorzystanie wyników kontroli do formułowania polityk publicznych wzmacniających system zamówień. W obszarze kontroli istotnym wyzwaniem stać może się wzmocnienie kontroli systemowych oraz tych prowadzonych z urzędu, w tym oparcie ich na analizie ryzyka oraz wykorzystanie narzędzi AI.

 

Podsumowując należy wskazać, że rynek zamówień publicznych w 2024 r. wykazał się stabilnością, rosnącą konkurencyjnością i coraz większym profesjonalizmem uczestników.

Wyniki Sprawozdania potwierdzają, że system zamówień publicznych w Polsce funkcjonuje sprawnie, a jego dalszy rozwój powinien koncentrować się na zwiększaniu jakości zamówień, promowaniu zrównoważonych rozwiązań oraz wzmacnianiu pozycji polskich przedsiębiorców w wymiarze europejskim i globalnym.