Kolejny wyrok Trybunału dotyczący dostępu do rynku zamówień publicznych

W dniu 13 marca 2025 r. Trybunał Sprawiedliwości UE ogłosił wyrok w sprawie C-266/22 CRRC Qingdao Sifang CO LTD et Astra Vagoane Călători S.A. przeciwko Autoritatea pentru Reformă Feroviară i Alstom Ferroviaria S.P.A., ECLI:EU:C:2025:178.

Potwierdza on stanowisko, jakie TSUE zajął w wyroku z dnia 22 października 2024 r. w sprawie C-652/22 Kolin Inşaat Turizm Sanayi ve Ticaret AȘ przeciwko Državna komisija za kontrolu postupaka javne nabave, ECLI:EU:C:2024:910.

W związku z powyższym Urząd Zamówień Publicznych wydał komunikat zatytułowany „Umowy międzynarodowe dotyczące dostępu do rynku zamówień publicznych” w którym czytamy:

„Unia Europejska (UE) jest związana szeregiem umów międzynarodowych gwarantujących na zasadzie wzajemności i równości dostęp do rynku zamówień publicznych. Odzwierciedleniem zobowiązań międzynarodowych UE są przepisy art. 25 dyrektywy 2014/24/UE i art. 43 dyrektywy 2014/25/UE, z których wynika, że w zakresie, w jakim przewidują to załączniki 1, 2, 4 i 5 oraz uwagi ogólne do dodatku I UE do Porozumienia GPA, a także inne umowy, którymi związana jest UE, Zamawiający mają obowiązek zapewnić robotom budowlanym, dostawom, usługom i wykonawcom sygnatariuszy tych umów traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznane robotom budowlanym, dostawom, usługom i wykonawcom UE.

Polityka handlowa jako wyłączna kompetencja UE

Dostęp wykonawców z państw trzecich do unijnego rynku zamówień publicznych i koncesji wchodzi w zakres wspólnej polityki handlowej, podlegającej wyłącznej kompetencji UE. W konsekwencji jedynie UE może stanowić prawo oraz przyjmować akty prawnie wiążące w tym względzie, natomiast państwa członkowskie mogą to czynić wyłącznie z upoważnienia UE lub w celu wykonania aktów UE.

Decyzja o dopuszczeniu po stronie zamawiającego

W sytuacji nieprzyjęcia przez UE aktów o charakterze generalnym dotyczących dostępu do postępowań o udzielenie zamówienia publicznego w UE dla wykonawców z państwa trzeciego, które nie zawarło z UE umowy międzynarodowej gwarantującej równy i wzajemny dostęp do zamówień publicznych, to do zamawiającego należy dokonanie oceny, czy należy dopuścić do postępowania o udzielenie zamówienia publicznego wykonawców z takiego państwa trzeciego i na jakich warunkach.”

Urząd podkreśla, że „TSUE – podobnie jak UZP w komunikacie z dnia 29 stycznia 2025 r. – wskazał, iż w takiej sytuacji do zamawiającego należy decyzja, czy należy dopuścić czy wykluczyć udział wykonawcy z państwa trzeciego, które nie zawarło z UE umowy międzynarodowej gwarantującej równy i wzajemny dostęp do zamówień publicznych, jako członka konsorcjum”.

Wyrok w języku polskim, o którym mowa wyżej, znajduje się pod następującym adresem: https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=296546&pageIndex=0&doclang=PL&mode=req&dir=&occ=first&part=1&cid=7907835

 

Ponieważ w treści tego Komunikatu Urząd Zamówień Publicznych odwołuje się do Komunikatu z dnia 29 stycznia 2025 r. dotyczącego sprawy Kolin, publikujemy go poniżej:

„W wyroku w sprawie Kolin Trybunał wykluczył traktowanie wykonawców z państw trzecich, z którymi Unia Europejska nie jest związana żadną umową międzynarodową gwarantującą na zasadzie wzajemności i równości dostęp do rynku zamówień publicznych, na równi z wykonawcami unijnymi i z wykonawcami z państw trzecich, z którymi Unia Europejska zawarła taką umowę.

Zobowiązania międzynarodowe

Trybunał w pierwszej kolejności zwrócił uwagę, że Unia Europejska jest związana szeregiem umów międzynarodowych, zarówno dwu- jak i wielostronnych, gwarantujących na zasadzie wzajemności i równości dostęp do rynku zamówień publicznych.

Przykładem takiej umowy jest zawarte w ramach Światowej Organizacji Handlu (WTO) wielostronne Porozumienie w sprawie zamówień rządowych (GPA), którego stronami są Unia Europejska w imieniu 27 państw członkowskich oraz Armenia, Australia, Czarnogóra, Hong Kong, Islandia, Izrael, Japonia, Kanada, Lichtenstein, Mołdawia, Niderlandy w odniesieniu do Aruby, Norwegia, Nowa Zelandia, Południowa Korea, Północna Macedonia, Singapur, Stany Zjednoczone Ameryki Północnej, Szwajcaria, Tajwan, Ukraina oraz Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. Rozdziały dotyczące zamówień publicznych zawierają również dwustronne umowy o wolnym handlu (FTA), układy o stabilizacji i stowarzyszeniu (SAA), układy o stowarzyszeniu (AA) czy umowy o partnerstwie i współpracy (PCA).

Zakres

Odzwierciedleniem wspomnianych zobowiązań międzynarodowych Unii Europejskiej są przepisy art. 25 dyrektywy 2014/24/UE i art. 43 dyrektywy 2014/25/UE, w myśl których w zakresie, w jakim przewidują to załączniki 1, 2, 4 i 5 oraz uwagi ogólne do dodatku I Unii Europejskiej do Porozumienia GPA, a także inne umowy, którymi związana jest Unia instytucje zamawiające i podmioty zamawiające mają obowiązek zapewnić robotom budowlanym, dostawom, usługom i wykonawcom sygnatariuszy tych umów traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznane robotom budowlanym, dostawom, usługom i wykonawcom Unii Europejskiej.

Podkreślenia wymaga, że sam fakt związania Unii Europejskiej z państwem trzecim umową międzynarodową regulującą dostęp do zamówień publicznych i koncesji, nie jest równoznaczny z pełnym dostępem. Poszczególne umowy międzynarodowe różnią się bowiem między sobą zakresem, w jakim gwarantują dostęp do rynku zamówień publicznych i koncesji. Komisja Europejska udostępnia narzędzie internetowe pozwalające na ustalenie, czy i w jakim zakresie wykonawcy z państwa trzeciego mają zagwarantowany dostęp do zamówień w państwach UE na podstawie zawartych umów międzynarodowych, pod adresem: https://webgate.ec.europa.eu/procurementbuyers/#/procumementlocation.

Kompetencje wyłączne UE

Dostęp wykonawców z państw trzecich do unijnego rynku zamówień publicznych i koncesji wchodzi w zakres wspólnej polityki handlowej, o której mowa w art. 207 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Na mocy art. 3 ust. 1 lit. e) TFUE wyłączną kompetencję w zakresie wspólnej polityki handlowej ma Unia Europejska.

W dziedzinach należących do wyłącznej kompetencji Unii Europejskiej, mocą art. 2 ust. 1 TFUE, tylko Unia Europejska może stanowić prawo i przyjmować akty prawnie wiążące, a państwa członkowskie mogą to czynić samodzielnie tylko wtedy, gdy zostaną do tego upoważnione przez Unię Europejską lub w celu wykonania aktów UE.

Uprawnienie zamawiającego

W wyroku w sprawie Kolin Trybunał uznał, że w sytuacji nieprzyjęcia przez Unię aktów o charakterze generalnym dotyczących dostępu do postępowań o udzielenie zamówienia publicznego w Unii dla wykonawców z państwa trzeciego, które nie zawarło z Unią umowy międzynarodowej gwarantującej równy i wzajemny dostęp do zamówień publicznych, to do zamawiającego należy dokonanie oceny, czy należy dopuścić do postępowania o udzielenie zamówienia publicznego wykonawców z takiego państwa trzeciego i na jakich warunkach.

Zważywszy, że wykonawcom z państw trzecich, które nie zawarły z Unią umowy międzynarodowej gwarantującej równy i wzajemny dostęp do zamówień publicznych, nie przysługuje prawo do „nie mniej korzystnego traktowania” na podstawie art. 25 dyrektywy 2014/24/UE i art. 43 dyrektywy 2014/25/UE, zamawiający może przedstawić w dokumentach zamówienia warunki traktowania, które mają odzwierciedlać obiektywną różnicę między sytuacją prawną tych wykonawców a sytuacją prawną wykonawców unijnych i wykonawców z państw trzecich, które zawarły z Unią Europejską taką umowę w rozumieniu przepisów art. 25 dyrektywy 2014/24/UE i art. 43 dyrektywy 2014/25/UE.

Do zamawiającego należy również dokonanie oceny, czy wykonawcy z państw trzecich, które nie zawarły z Unią umowy międzynarodowej gwarantującej równy i wzajemny dostęp do zamówień publicznych i koncesji, mogą uczestniczyć w postępowaniu w charakterze podmiotu udostępniającego zasoby, członka konsorcjum lub podwykonawcy.

Zasada przejrzystości

W omawianym orzeczeniu Trybunał nie wykluczył stosowania do postępowań z udziałem wykonawców z państw trzecich, z którymi Unia Europejska nie jest związana żadną umową międzynarodową gwarantującą na zasadzie wzajemności i równości dostęp do rynku zamówień publicznych zasad przejrzystości .

W myśl art. 16 ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2024 r. poz. 1320) na zamawiającym spoczywa obowiązek przygotowania i przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w sposób przejrzysty, proporcjonalny i zapewniający zachowanie uczciwej konkurencji oraz równe traktowanie wykonawców.

Zasada przejrzystości jest zatem jedną z podstawowych zasad udzielania zamówień publicznych i sprowadza się do obowiązku zapewnienia przez zamawiającego odpowiedniego poziomu upublicznienia informacji w zakresie prowadzonego postępowania umożliwiającego kontrolę bezstronności procedur udzielania zamówień.

Wszelkie decyzje zamawiającego dotyczące udziału w postępowaniu wykonawców pochodzących z państw trzecich, które nie zawarły z Unią umowy międzynarodowej gwarantującej równy i wzajemny dostęp do zamówień publicznych, powinny zatem zostać w sposób odpowiedni upublicznione w dokumentach zamówienia.”