System zamówień publicznych w 2020 roku

W dniu 11 sierpnia 2021 r. Rada Ministrów przyjęła „Sprawozdanie Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych o funkcjonowaniu systemu zamówień publicznych w 2020 roku”. Jest to najważniejszy dokument dotyczący zamówień publicznych, jaki każdego roku opracowywany jest przez UZP i przyjmowany przez rząd.

 

Zachęcając do zapoznania się z pełnym tekstem Sprawozdania publikujemy, jak co roku, szczególnie istotne fragmenty najciekawszej części tego dokumentu, odnoszącej się do rynku zamówień publicznych, a także wnioski i rekomendacje.

 

Sprawozdanie jest dostępne na portalu Urzędu Zamówień Publicznych www.uzp.gov.pl.

(…)

II. RYNEK ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH

II.1. Charakterystyka rynku zamówień publicznych

II.1.1. Wielkość rynku

 

Wartość zamówień udzielonych w 2020 r. w oparciu o przepisy ustawy – Prawo zamówień publicznych wyniosła ok. 183,5 mld zł (w 2019 r. – 198,9 mld zł; w 2018 r. – 202,1 mld zł a w 2017 r. – 163,2 mld zł). Wartość tę ustalono w oparciu o dane zawarte w rocznych sprawozdaniach o zamówieniach udzielonych w 2020 r. przekazanych przez zamawiających Prezesowi UZP.

Oszacowana wartość rynku zamówień publicznych stanowiła ok. 7,90% (w 2019 r. 8,75%) produktu krajowego brutto (PKB) z 2020 r.

W postępowaniach o wartości od najniższego progu ustawowego, tj. 30 000 euro do progów unijnych, wykazana przez zamawiających w rocznych sprawozdaniach kwota zamówień publicznych wyniosła ok. 43,7 mld zł (w 2019 r. – 49,9 mld zł; w 2018 r. – 55,8 mld zł; w 2017 r. – 45,3 mld zł). Natomiast w przedziale wartości powyżej progów unijnych zakontraktowane kwoty w sumie wyniosły ok. 136,4 mld zł (w 2019 r. – 144,5 mld zł; 2018 r. – 142,5 mld zł; w 2017 r. – 114,7 mld zł).

Zamówienia na usługi społeczne i inne szczególne usługi w 2020 r. zostały oszacowane na poziomie ok. 3,4 mld zł. Dla porównania w 2019 r. zamówień takich udzielono na kwotę ok. 4,5 mld zł; w 2018 r. – ok. 3,8 mld zł; w 2017 r. – ok. 3,2 mld zł natomiast w drugim półroczu 2016 r., w którym zaczęły obowiązywać przepisy dotyczące udzielania zamówień na usługi społeczne i inne szczególne usługi, zamówień takich udzielono na kwotę ok. 0,703 mld zł.

Uwzględniając dane ze sprawozdań za 2020 r. ustalono również wartość zamówień udzielanych na podstawie niektórych wyłączeń obowiązku stosowania przepisów określonych w art. 4, art. 4b, art. 4d oraz art. 136–138 ustawy Pzp. Wyniosła ona ok. 97,5 mld zł (w 2019 r. – 90,9 mld zł; w 2018 r. – 105,1 mld zł; w 2017 r. – 71,4 mld zł), z tego 34,8 mld zł (w 2019 r. – 35,3 mld zł; w 2018 r. – 36,6 mld zł; w 2017 r. – 37,1 mld zł) to zamówienia, których wartość nie przekraczała wyrażonej w złotych równowartości tzw. progu bagatelności (30 000 euro).

Dane, którymi dysponuje Urząd Zamówień Publicznych, zwany dalej „UZP” lub „Urząd”, dotyczące zamówień udzielanych w procedurach określonych ustawą Pzp, jak i na podstawie wyłączeń z obowiązku stosowania ustawy Pzp, wskazują, że przybliżona wartość rynku zamówień publicznych w 2020 r. wyniosła łącznie ok. 281,0 mld zł, podczas gdy w 2019 r. było to ok. 289,8 mld zł.

 

II.1.2. Zamawiający

Obowiązek stosowania przepisów ustawy – Prawo zamówień publicznych obejmuje jednostki sektora finansów publicznych, państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, podmioty prawa publicznego, związki tych jednostek lub podmiotów oraz przedsiębiorstwa działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych.

W oparciu o liczbę przekazanych Prezesowi UZP sprawozdań rocznych dotyczących zamówień udzielonych w 2020 r. oszacowano liczbę zamawiających na poziomie 32 958 (w 2019 r. – 32 101; w 2018 r. – 33 049, a w 2017 r. – 33 690). Z tego 12 736 zamawiających wskazało, że udzielało zamówień na podstawie procedur określonych w ustawie – Prawo zamówień publicznych (w 2019 r. – 12 776; w 2018 r. – 12 954; w 2017 r. – 12 537). Pozostała cześć zamawiających, tj. 20 222 udzielała zamówień tylko na podstawie wyłączeń ustawowych bądź korzystając z przepisów dotyczących udzielania zamówień na usługi społeczne i inne szczególne usługi (w 2019 r. – 19 325).

Największą grupę zamawiających stanowiły instytucje samorządowe: administracja samorządowa (27,80% zamawiających; w 2019 r. – 30,74%) oraz jednostki organizacyjne administracji samorządowej (24,00%; w 2019 r. – 19,11%). Instytucje określające się jako inne niż jednostka sektora finansów publicznych, państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej osiągnęły poziom 11,01% (w 2019 r. – 10,67%). Około 5,25% (w 2019 r. – 5,02%) zamawiających to podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 3 ustawy Pzp (podmioty prawa publicznego); 2,57% (w 2019 r. – 2,63%) – administracja rządowa terenowa, a 1,80% (w 2019 r. – 1,72%) – zamawiający udzielający zamówień sektorowych. Na kolejnych pozycjach znaleźli się zamawiający, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy Pzp – ok. 0,65% (w 2019 r. – 0,69%); administracja rządowa centralna – 0,58% (w 2019 r. – 0,54%); związki podmiotów, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 i 2, lub podmiotów, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 3 ustawy Pzp – 0,33% (w 2019 r. – 0,27%). Pozostałe 26,01% (w 2019 r. – 28,61%) zamawiających określiło się jako podmioty inne.

 

II.1.3. Struktura rynku

Podobnie jak w latach poprzedzających 2020 r. najwięcej środków na zamówienia publiczne przeznaczono na roboty budowlane. Wydatki w tym sektorze nieco wzrosły i stanowiły 43% ogółu. Dla porównania, w 2019 r. kwota przeznaczona na ten rodzaj zamówień stanowiła 36% ogólnej wartości zamówień, w 2018 r. – 46%, a w 2017 r. – 44%.

We wskazanym okresie wartość zamówień na dostawy wyniosła 31% (w 2019 r. 31%, 2018 r. – 30%, 2017 r. – 31%), natomiast na usługi – 26% (w 2019 r. – 33%, 2018 r. – 24%; 2017 r. – 25%).

Oceniając liczbę udzielonych zamówień można zauważyć, że od kilku lat dominują zamówienia na dostawy. W 2020 r. było to 43% postępowań. Usługi zamówiono w 32% postępowań, a roboty budowlane w 25% postępowań.

W latach ubiegłych struktura udzielonych zamówień ze względu na ich liczbę kształtowała się następująco:

• roboty budowlane: w 2019 r. – 28%; w 2018 r. – 30%; w 2017 r. – 29%,
• dostawy: w 2019 r. – 42%; w 2018 r. – 41%; w 2017 r. – 42%,
• usługi: w 2019 r. – 30%; w 2018 r. – 29%; w 2017 r. – 29%.

Podmiotami najczęściej zlecającymi roboty budowlane w 2020 r. były instytucje samorządowe: administracja samorządowa – 43% zamówień udzielonych przez tę grupę zamawiających (w 2019 r. – 46%) i jednostki organizacyjne administracji samorządowej – 26% zamówień (w 2019 r. – 29%).

Dostawy najczęściej zamawiały podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy Pzp – 65% ogółu zamówień udzielonych przez tę grupę zamawiających (w 2019 r. – także 65%) oraz zamawiający, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 3 ustawy Pzp (podmioty prawa publicznego) – 63% ogółu zamówień udzielonych przez tę grupę zamawiających (w 2019 r. – 64%). Natomiast usługi zazwyczaj zlecali zamawiający udzielający zamówień sektorowych – 52% ogółu zamówień udzielonych przez tę grupę zamawiających (w 2019 r. – 54%) oraz centralna administracja rządowa – 50% zamówień tej grupy zamawiających (w 2019 r. – 51%).

 

II.1.4. Zamówienia sektorowe

Pomimo niewielkiej liczby zamówień udzielanych przez przedsiębiorstwa działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych, ich wartość stanowi istotny udział w ogólnej wartości rynku zamówień publicznych. W 2020 r. ogólna wartość zamówień sektorowych wyniosła 47,080 mld zł (w 2019 r. – 56,012 mld zł; w 2018 r. – 45,957 mld zł; w 2017 r. – 33,668 mld zł), tj. ok. 26% wartości wszystkich zamówień udzielanych na podstawie przepisów ustawy – Prawo zamówień publicznych (w 2019 r. ok. 28%).

Zamawiający sektorowi stanowili 1,80% ogółu zamawiających składających roczne sprawozdania (593 sprawozdania). W oparciu o przepisy ustawy – Prawo zamówień publicznych, udzielili w ubiegłym roku 3 220 zamówień sektorowych (w 2019 r. – 3 179; 2018 – 3 017, a w 2017 r. – 2 462).

Największą wartość miało zamówienie PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. z Bełchatowa (4,731 mld zł) i dotyczyło budowy 2 bloków gazowo-parowych w PGE GiEK S.A. Oddział Zespół Elektrowni Dolna Odra.

Sumarycznie największą kwotę zamówień sektorowych zakontraktowano w sektorze usług kolejowych – 15, 211 mld zł. W sektorze elektroenergetycznym udzielono zamówień na kwotę 9,544 mld zł, a w sektorze miejskiego transportu kolejowego, tramwajowego, trolejbusowego lub autobusowego – 4,960 mld zł. Przedsiębiorstwa działające w branży poszukiwania i wydobycia węgla i innych paliw stałych udzieliły zamówień na 4,462 mld zł. Kolejnymi pod względem wartości udzielonych zamówień były sektory: produkcji, transportu oraz dystrybucji gazu i energii cieplnej – 3,400 mld zł; sektor wodny – 2,974 mld zł; działalności dotyczącej portów lotniczych – 0,901 mld zł; usług pocztowych – 0,867 mld zł; działalności dotyczącej portów wodnych – 0,755 mld zł oraz wydobycia gazu i ropy naftowej – 0,703 mld. Pozostała kwota 3,303 mld zł dotyczyła zamówień, których rodzaj nie został określony.

W zamówieniach sektorowych 2020 r. usługi stanowiły 54% ogólnej liczby zamówień sektorowych (w 2019 r. – 56%; w 2018 r. – 52%, a w 2017 r. – 47%), dostawy – 31% zamówień (w 2019 r. – 32%; w 2018 r. – 35%, a w 2017 r. – 39%), a roboty budowlane 15% zamówień (w 2019 r. – 12%; w 2018 r. – 13%, a w 2017 r. – 14%).

Uwzględniając rodzaj zamówienia najwięcej środków przeznaczono na roboty budowlane – 51%. Na dostawy wydano 29% środków, na usługi pozostałe 20%. Dla porównania w latach ubiegłych poziom środków w udzielanych zamówieniach sektorowych wyglądał następująco: roboty budowlane w 2019 r. – 38% (2018 r. – 36%; 2017 r. – 37%), dostawy w 2019 r. – 29% (2018 r. – 38%; 2017 r. – 32%), a usługi w 2019 r. – 33% (2018 r. – 26%; 2017 r. – 31%).

Struktura trybów udzielania zamówień sektorowych zachowała tendencje z lat wcześniejszych. Dominował tryb przetargu nieograniczonego, tj. w 91,71% zamówień (w 2019 r. – 90%; w 2018 r. także 90%, a w 2017 r. – 88%). Tryb zamówienia z wolnej ręki wykorzystywano rzadziej tj. w 6,65% postępowań (w 2019 r. – 8%; w 2018 r. także 8%, a w 2017 r. – 9%), podobnie jak tryb negocjacji z ogłoszeniem – 0,62% przypadków (w 2019 r. – 1,26%; w 2018 r. – 0,50%, a w 2017 r. – 1%). Nieco wzrosło zainteresowanie przetargiem ograniczonym, z 0,38% w 2019 r. do 0,59% w 2020 r. (w 2018 r. – 0,63%; a w 2017 r. – 1%). Pozostałe 0,43% stanowiły dialog konkurencyjny i negocjacje bez ogłoszenia.

 

II.1.5. Zamówienia w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa

W 2020 r. w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa udzielono 231 zamówień (w 2019 r. – 308; w 2018 r. – 276, a w 2017 r. – 273) na łączną kwotę 3,775 mld zł (w 2019 r. – 4,652 mld; w 2018 r. – 5,310 mld zł, a w 2017 r. – 6,225 mld zł).

Zamówienia te najczęściej dotyczyły usług – 39% liczby i 37% wartości (w 2019 r. odpowiednio – 44% i 57%). Dostawy stanowiły 38% liczby i 50% wartości ogółu zamówień obronnych (w 2019 r. odpowiednio – 38% i 38%). Natomiast na roboty budowlane przeznaczono 13% środków, organizując 23% postępowań (w 2018 r. odpowiednio – 5% i 18%).

W tym obszarze zamówień zwykle korzystano z trybu przetargu ograniczonego, tj. 72% postępowań (w 2019 r. – 62%; w 2018 r. – 60%, a w 2017 r. – 62%). Tryb zamówienia z wolnej ręki zastosowano w 20% postępowań (w 2019 r. – 36%; w 2018 r. 36%, a w 2017 r. – 34%), natomiast negocjacje bez ogłoszenia w 5% przypadków (w latach wcześniejszych ok. 1%), a negocjacje z ogłoszeniem – w 3% przypadków (w 2019 r. – 1%; w 2018 r. – 3%, a w 2017 – 2%).

Uwzględniając wartość zamówień najwięcej środków wydatkowano stosując tryb przetargu ograniczonego – 51% ogólnej wartości zamówień (w 2019 r. – 42%; w 2018 r. także 42%, a w 2017 r. – 26%) oraz tryb zamówienia z wolnej ręki – 40% (w 2019 r. – 54%; w 2018 r. – 49%, a w roku 2017 – 64%). Z kolei w trybie negocjacji z ogłoszeniem wydatkowano 7% (w 2019 r. – 4%; w 2018 r. – 8%, a w 2017 r. – 6%), a w trybie negocjacji bez ogłoszenia 2% środków (w 2019 r. – poniżej 1%; w 2018 r. – 1%, a w 2017 r. – 4%).

 

II.1.6. Koncesje na roboty budowlane i usługi

W okresie objętym analizą poziom wykorzystania koncesji na roboty budowlane lub usługi nie zmienił się znacząco. W BZP oraz w Dzienniku Urzędowym UE opublikowano łącznie 34 ogłoszenia (w 2019 r. – 32; w 2018 r. – 47, a w 2017 r. – 71). Z tego:

• ogłoszeń o koncesji: 12 (11 w BZP i 1 w Dz. Urz. UE); w 2019 r. – 11; w 2018 r. – 17; w 2017 r. – 18,
• ogłoszeń o zmianie ogłoszenia: 4 (4 w BZP); w 2019 r. – 11; w 2018 r. – 9; w 2017 r. – 45,
• ogłoszeń o zamiarze zawarcia umowy koncesji: 4 (4 w Dz. Urz. UE); w 2019 r. – 3; w 2018 r. – 2; w 2017 r. – 2,
• ogłoszeń o zawarciu umowy koncesji: 11 (6 w BZP i 5 w Dz. Urz. UE); w 2019 r. – 7; w 2018 r. –14; w 2017 r. – 4,
• ogłoszeń o zmianie umowy koncesji: 3 (3 w Dz. Urz. UE); w 2019 r. – 0; w 2018 r. – 5; w 2017 r. – 2.

(…)

 

II.1.7. Zamówienia in-house

1. In-house udzielany na podstawie art. 4 pkt 13 ustawy Pzp

Zgodnie z art. 4 pkt 13 ustawy Pzp, do zamówień udzielanych instytucji gospodarki budżetowej przez organ władzy publicznej wykonujący funkcje organu założycielskiego tej instytucji (tzw. mały in-house) w określonych w tym przepisie warunkach możliwe było odstąpienie od obowiązku stosowania ustawy – Prawo zamówień publicznych.

Z danych zawartych w rocznych sprawozdaniach o udzielonych zamówieniach w 2020 r. wynika, że w oparciu o wskazaną powyżej regulację udzielono 2 051 zamówień na kwotę ok. 177,648 mln zł. W 2019 r. zamówień takich udzielono 1 767 na kwotę ok. 203,583 mln zł; w 2018 r. – 2 370 na kwotę ok. 364,126 mln zł, a w 2017 r. – 2 266 na kwotę ok. 206,644 mln zł.

 

2. In-house udzielany na podstawie art. 67 ustawy Pzp

W art. 67 ust. 1 pkt 12–14 ustawy Pzp uregulowano udzielanie zamówień publicznych z wykorzystaniem formuły in-house przez podmioty z sektora finansów publicznych osobom prawnym, jeżeli podmioty te (zamawiający) sprawowały nad osobami prawnymi kontrolę, która odpowiada kontroli sprawowanej nad własnymi jednostkami.

Natomiast w art. 67 ust. 1 pkt 15 ustawy Pzp określono ramy prawne dla współpracy międzyinstytucjonalnej (inaczej współpracy niezinstytucjonalizowanej) pomiędzy równorzędnymi zamawiającymi, podejmowanej bez powoływania nowego podmiotu, w celu realizacji ich wspólnych zadań.

W przypadku zamówień udzielonych na podstawie powyższych przesłanek, w oparciu o dane zawarte w ogłoszeniach o udzieleniu zamówienia opublikowanych w BZP, ustalono, że w 2020 r. – podobnie jak w latach 2018-2019 – zamawiający najczęściej wykorzystywali przesłankę z art. 67 ust. 1 pkt 12 ustawy Pzp. Na jej podstawie udzielono 520 zamówień (w 2019 r. – 424; w 2018 r. – 400; w 2017 r. – 293); w tym 363 usługi, 150 robót budowlanych oraz 7 dostaw na łączną kwotę ok. 280,763 mln zł (w 2019 r. – ok. 204,125 mln zł; w 2018 r. – ok. 169,910 mln zł; w 2017 r. – ok. 233,650 mln zł). W przypadku tej przesłanki (pkt 12) największą kwotę przeznaczono na usługi – ok. 189,987 mln zł (w 2019 r. – ok. 140,921 mln zł; w 2018 r. – ok. 99,433 mln zł; w 2017 r. – ok. 165,170 mln zł) następnie na roboty budowlane

– ok. 87,479 mln zł (w 2019 r. – ok. 61,723 mln zł; w 2018 r. – ok. 70,032 mln zł; w 2017 r. – ok. 68,360 mln zł) oraz na dostawy – ok. 3,297 mln zł (w 2019 r. – ok. 1,481 mln zł; w 2018 r. – ok. 0,445 mln zł; w 2017 r. – 0,120 mln zł).

(…)

Dane z ostatnich lat świadczą o udzieleniu największej liczby zamówień typu in-house na usługi – w 2020 r. w sumie 382 (71%); w 2019 r. – 318 (70%); w 2018 r. – 263 (62%), a w 2017 r. – 213 (70%). W przypadku robót budowlanych było to 151 (28%) zamówień (w 2019 r. – 133; 37%; w 2018 r. – 158; 37%; w 2017 r. – 89; 29%), a w przypadku dostaw – 8 (1%) zamówień (w 2019 r. – 4; 1%; w 2018 r. – 5; 1% i w 2017 r. – 1; 1%).

Zamówienia na usługi udzielane w formule in-house dotyczyły, podobnie jak w latach ubiegłych, przede wszystkim odbioru odpadów komunalnych i usług z tym związanych. Poza tym zamawiano usługi utrzymania czystości i porządku na ulicach i chodnikach miast; usługi utrzymania zieleni miejskiej czy usługi zimowego utrzymania dróg. Zlecano również zarządzanie nieruchomościami i utrzymanie infrastruktury czy też kompleksowe usługi oświetlenia ulicznego.

W przypadku robót budowlanych przedmiotem zamówienia były remonty bieżące dróg, torowisk czy chodników; remonty budynków; przebudowy i budowy infrastruktury wodno-kanalizacyjnej, a także przebudowy i budowy dróg, ulic i budynków. W ramach dostaw zlecano zakup biletów miesięcznych dla młodzieży szkolnej, osprzętu oświetlenia ulicznego oraz oleju napędowego.

W przeważającej większości formułę in-house stosowała administracja samorządowa

– 94% udzielonych zamówień oraz jednostki organizacyjne administracji samorządowej – 2%. Pozostałe 4% tego typu zamówień udzielone zostało przez zamawiających określających się jako podmiot prawa publicznego oraz inny.

W ramach realizacji zobowiązania z art. 67 ust. 2 Pzp dotyczącego korzystania z przesłanek określonych w art. 67 ust. 1 pkt 12–15 Pzp, w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2020 r., Prezesowi UZP przekazano łącznie 270 zawiadomień w zakresie zamówień in-house.

(…)

 

II.1.8. Zamówienia związane z przeciwdziałaniem COVID-19

1. Biuletyn Zamówień Publicznych

W 2020 r. w BZP opublikowano 553 ogłoszenia o udzieleniu zamówienia, w których wskazano, że do udzielenia zamówienia zastosowano wyłączenia stosowania ustawy Pzp wskazane w ustawie z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. poz. 1842, z późn. zm.). Najwięcej zamówień dotyczyło dostaw – 84%, następnie usług – 12% oraz robót budowlanych – pozostałe 4% postępowań.

Jak wynika z treści ogłoszeń w sumie na podstawie wyłączenia dotyczącego COVID-19 wydatkowano ok. 105 mln zł. Najwięcej środków wydatkowano na dostawy – ok. 71 mln zł (67%), następnie na usługi – ok. 24 mln zł (24%), a na roboty budowlane wydatkowano ok. 10 mln zł (9%).

 

2. Dziennik Urzędowy UE

Na stronach TED (Dz. Urz. UE) została udostępniona wydzielona strona internetowa poświęcona zamówieniom udzielanym w związku z epidemią. Na stronie tej znajduje się wykaz aktualnych ogłoszeń o zamówieniach (wraz z linkami do treści tych ogłoszeń), które na podstawie kodów CPV zostały uznane za zamówienia związane z epidemią.

(…)

W roku 2020 polscy zamawiający w Dz. Urz. UE opublikowali

• 738 ogłoszeń o zamówieniu,
• 1 ogłoszenie o dobrowolnej przejrzystości ex ante (zamiarze zawarcia umowy),
• 567 ogłoszeń o udzieleniu zamówienia, związanych z COVID-19.

Z danych zawartych w ogłoszeniach o udzieleniu zamówienia wynika, że niemal wszystkie zamówienia udzielone przez polskich zamawiających były organizowane w trybie przetargu nieograniczonego:

• przetarg nieograniczony – 552 (97,3%),
• przetarg ograniczony – 5 (0,9%),
• negocjacje z ogłoszeniem – 1 (0,2%),
• negocjacje bez ogłoszenia – 9 (1,6%).

Najwięcej zamówień związanych z COVID-19 udzielono na środki antyseptyczne i dezynfekcyjne (17%) oraz na urządzenia do terapii gazowej i oddechowej (prawie 13%).

(…)

II.2. Funkcjonowanie rynku

II.2.1. Tryby stosowane w zamówieniach publicznych

Dane zawarte w sprawozdaniach rocznych z 2020 r. przekazanych przez zamawiających informują o zachowaniu analogicznej do lat wcześniejszych struktury trybów. W przetargu nieograniczonym udzielono prawie 89% zamówień publicznych (podobnie jak w 2019 r.). Szczegółowe informacje w tym zakresie zaprezentowano w zestawieniu poniżej:

W 2020 r. nieznacznie spadły odsetki zamówień udzielanych w trybie przetargu nieograniczonego, a także w trybie dialogu konkurencyjnego oraz licytacji elektronicznej. Wzrósł natomiast odsetek zamówień udzielanych w trybie przetargu ograniczonego. Odnotowano także – również nieznaczny – wzrost odsetka zamówień udzielanych w trybach niekonkurencyjnych: zamówieniu z wolnej ręki oraz zapytaniu o cenę. Nadal jednak liczba postępowań zapewniających wykonawcom niedyskryminacyjny dostęp do zamówień publicznych czyli postępowań, w których wymagana jest publikacja ogłoszenia o zamówieniu wynosiła ok. 90%.

 

Poniżej zaprezentowano strukturę udzielonych zamówień w poszczególnych latach, w podziale na tryby, z uwzględnieniem wartości.

W 2020 r. zaobserwowano zdecydowany wzrost odsetka wydatków w trybie przetargu nieograniczonego. Podobnie kształtowała się sytuacja w pozostałych trybach konkurencyjnych (poprzedzonych ogłoszeniem o zamówieniu), tj.: przetargu ograniczonym, negocjacjach z ogłoszeniem oraz dialogu konkurencyjnym. Zmalał natomiast odsetek wartości wydatków w trybie negocjacji bez ogłoszenia oraz zamówienia z wolnej ręki.

Zwiększenie odsetka wartości zamówień udzielonych w trybie negocjacji z ogłoszeniem jest pochodną udzielenia w 2020 r. m.in. dwóch zamówień sektorowych o dużej wartości:

• PKP Intercity S.A., Warszawa; świadczenie usługi kompleksowej polegającej na sprzedaży energii elektrycznej na cele trakcyjne wraz z usługą dystrybucji energii elektrycznej; wartość: 1,712 mld zł,
• Polskie LNG S.A., Świnoujście; rozbudowa części lądowej terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu; wartość: 1,047 mld zł.

W postępowaniach o wartościach poniżej progów unijnych nieznacznie zmalał odsetek stosowania trybu przetargu nieograniczonego z 88,51% w roku 2019 do 87,97% w 2020 r.. Wzrósł natomiast, w porównaniu do lat 2017–2018, w których wynosił odpowiednio: 85,21% i 87,12%. W przypadku zamówień udzielanych w trybie zamówienia z wolnej ręki odsetek ten wzrósł do poziomu 9,27% (w 2019 r. – 8,86%; w 2018 r. – 10,09%, a w 2017 r. – 10,14%). Wzrósł także odsetek zamówień udzielanych w trybie zapytania o cenę i w 2020 r. wyniósł 2,26% (w 2019 r. – 2,08%; w 2018 r. – 2,27%, a w 2017 r. – 3,90%). Wymienione wyżej tryby cieszyły się największą popularnością w postępowaniach o wartości poniżej progów unijnych. Tryby przetargu ograniczonego, negocjacji z ogłoszeniem, dialogu konkurencyjnego, negocjacji bez ogłoszenia oraz licytacji elektronicznej wykorzystywano zaledwie w 0,50% postępowań.

Struktura wartości zamówień udzielonych poniżej progów unijnych różniła się od struktury ilościowej. Najwięcej środków wydatkowano w trybie przetargu nieograniczonego – 92,80% ogólnej kwoty zamówień (w 2019 r. – 93,72%; w 2018 r. – 94,59%, a w 2017 r. – 93,95%). W trybie zamówienia z wolnej ręki wskaźnik ten wynosił 5,43% (w 2019 r. – 4,80%; w 2018 r. – 4,50%, a w 2017 r. – 4,42%). 1,77% ogólnej wartości zamówień udzielono z zastosowaniem pozostałych trybów ustawowych.

W przedziale powyżej progów unijnych, w 2020 r. udzielono w trybie przetargu nieograniczonego 90,86% zamówień. W latach 2017–2019 odsetek ten stanowił odpowiednio: 91,00%, 92,22% oraz 90,94%. W przypadku zamówień z wolnej ręki było to 7,49% czyli odnotowano niewielki spadek w porównaniu do 2019 r., – kiedy odsetek ten wynosił 7,76% (w 2018 r. – 6,52%, a w 2017 r. – 7,07). Przetarg ograniczony, negocjacje z ogłoszeniem, dialog konkurencyjny oraz negocjacje bez ogłoszenia łącznie stanowiły 1,65% postępowań.

Uwzględniając wartość zamówień, struktura trybów w zamówieniach powyżej progów unijnych kształtowała się następująco: w przetargu nieograniczonym udzielono 87,88% ogólnej wartości zamówień (w 2019 r. – 78,73%; w 2018 r. – 76,82%, a w 2017 r. – 70,53%), w trybie zamówienia z wolnej ręki – 6,38% (w 2019 r. – 16,90%; w 2018 r. – 9,95%, a w 2017 r. – 11,22%), w negocjacjach bez ogłoszenia – 2,88% (w 2019 r. – 1,47%, a w 2018 r. – 0,12%), a w trybie przetargu ograniczonego – 1,67% (w 2019 r. – 1,54%; w 2018 r. – 8,64%, a w 2017 r. – 16,76%). Pozostałe 1,19% ogólnej wartości zamówień udzielono w kolejnych trybach ustawowych.

 

II.2.2. Czas trwania postępowania

Ustalenie czasu trwania postępowania o zamówienia publiczne, liczonego od daty publikacji ogłoszenia o zamówieniu do daty zawarcia umowy wskazanej w ogłoszeniu o udzieleniu zamówienia możliwe jest w trybach przetargu nieograniczonego, przetargu ograniczonego, negocjacji z ogłoszeniem, dialogu konkurencyjnego, partnerstwa innowacyjnego oraz (w zamówieniach o wartości poniżej progów unijnych) licytacji elektronicznej.

Z treści ogłoszeń opublikowanych w BZP w 2020 r. wynika, że średni czas trwania postępowania o zamówienie o wartości nieprzekraczającej progów unijnych wyniósł tyle samo co w roku go poprzedzającym tj. 41 dni (w 2019 r. także 41 dni; w 2018 r. – 40 dni; w 2017 r. – 38 dni).

W zależności od charakteru zamówienia średni czas trwania tego procesu był nieco inny, w robotach budowlanych wynosił 47 dni (w 2019 r. i 2018 r. – 46; w 2017 r. – 43), w dostawach 39 dni (w 2019 r. także 39 dni; w 2018 r. – 38; w 2017 r. – 36), i w usługi również 39 dni (w 2019 r. – 40 dni; w 2018 r. – 38; w 2017 r. – 36).

W przypadku trybów średni czas trwania postępowania kształtował się następująco:

• przetarg nieograniczony – 41 dni (2019 r. – 41; 2018 r. – 40; 2017 r. – 38),
• przetarg ograniczony – 78 dni (2019 r. – 97; 2018 r. – 55; 2017 r. – 51),
• negocjacje z ogłoszeniem – 85 dni (2019 r. – 92; 2018 r. – 61; 2017 r. – 67),
• dialog konkurencyjny – 181 dni (2019 r. – 73; 2018 r. – 126; 2017 r. – 163),
• partnerstwo innowacyjne – nie udzielono zamówień (2019 r. i 2018 r. także nie udzielono zamówień; 2017 r. – 105),
• licytacja elektroniczna – 38 dni (2019 r. – 36; 2018 r. – 34; 2017 r. – 37).

Zgodnie z tendencją zaobserwowaną w latach ubiegłych, w 2020 r. najkrócej udzielano zamówień korzystając z licytacji elektronicznej – średnio 38 dni oraz przetargu nieograniczonego – średnio 41 dni.

W stosunku do 2019 r. skróceniu uległ średni czas udzielenia zamówienia w trybach przetargu ograniczonego oraz negocjacji z ogłoszeniem. Natomiast w trybach dialogu konkurencyjnego oraz licytacji elektronicznej czas trwania postępowania uległ wydłużeniu. Zestawienie poniżej przedstawia średni czas trwania postępowań w zależności od rodzaju i trybu udzielenia zamówienia:

W 2020 r. średnio najkrócej trwały zamówienia na dostawy udzielane w trybie licytacji elektronicznej – 35 dni (w 2019 r. także najkrócej – 34 dni). Najdłużej natomiast zamówienia na usługi udzielane w trybie dialogu konkurencyjnego – 181 dni (w 2019 r. w przetargu ograniczonym – 138 dni).

 

II.2.3. Kryteria oceny ofert

Zamawiający udzielając zamówień w 2020 r. ofertę najkorzystniejszą zwykle wybierali w oparciu o kryterium ceny i inne dodatkowe kryteria. W przypadku postępowań o wartościach poniżej progów unijnych taka sytuacja dotyczyła 86% zamówień, a w postępowaniach o wartościach powyżej progów unijnych – 72% zamówień. Średnio w zamówieniach wszczynanych publikacją ogłoszenia w BZP stosowano 2,37 kryteria (zamówienia poniżej progów unijnych), a w zamówieniach o wartości powyżej progów unijnych 2,62 kryteria.

Cenę jako jedyne kryterium oceny ofert w postępowaniach poniżej progów unijnych zastosowano w 14% zamówień (w 2019 r. – 12%; w 2018 r. – 11%, a w 2017 r. – 10%), powyżej progów unijnych – w 28% zamówień (w 2019 r. także 28%; w 2018 r. – 25%; w 2017 r. – 22%). W robotach budowlanych najrzadziej, tj. w 3% postępowań korzystano wyłącznie z kryterium ceny (w latach 2017–2019 – 2%).

W dostawach miało to miejsce w 24% postępowań (w 2019 r. – 23%; w 2018 r. także 23%, a w 2017 r. – 21%), a w usługach – 14% postępowań (w 2019 r. – 13%; w 2018 r. – 11%; w 2017 r. – 10%).

Podobną strukturę danych ustalono w oparciu o ogłoszenia publikowane w Dzienniku Urzędowym UE, gdzie zastosowanie jedynie kryterium ceny najrzadziej występowało w zamówieniach na roboty budowlane – 19% zamówień (w 2019 r. także 19%; w 2018 r. – 13%; w 2017 r. – 11%). W dostawach było to 29% postępowań (w 2019 r. także 29%; w 2018 r. – 27%; w 2017 r. – 26%) i w usługach również 29% postępowań (w 2019 r. – 30%; w 2018 r. – 25%; w 2017 r. – 11%).

W 2020 r. utrzymał się trend dokonywania oceny oferty w oparciu o dwa kryteria (cenę i jedno kryterium pozacenowe) . W przypadku zamówień o wartości poniżej progów unijnych taki sposób oceny wybrano w 70% postępowań, a w przypadku zamówień o wartościach powyżej progów unijnych w 55%. Trzy kryteria zastosowano odpowiednio w 25% oraz w 34% postępowań, a cztery kryteria odpowiednio w 3% oraz w 8% postępowań. W pozostałych 2% zamówień o wartościach poniżej progów unijnych zastosowano od 5 do 30 kryteriów. Natomiast w 3% zamówień o wartościach powyżej progów unijnych zastosowano od 5 do 15 kryteriów oceny ofert.

Kryterium związane z warunkami gwarancji bądź rękojmi, było najbardziej popularne (54% postępowań) w zamówieniach o mniejszej wartości. W przypadku zamówień o wartościach powyżej progów unijnych najczęściej stosowanym pozacenowym kryterium oceny oferty był termin realizacji zamówienia (czas dostawy) – 38% postępowań.

Innymi kryteriami wskazywanymi przez zamawiających były – w przypadku zamówień o wartościach poniżej progów unijnych: kryterium związane z terminem realizacji zamówienia (czasem dostawy) – 29% zamówień, a w przypadku zamówień o wartościach powyżej progów unijnych: kryterium związane z warunkami gwarancji bądź rękojmi – 35% postępowań. Korzystano także z kryteriów odnoszących się do jakości, funkcjonalności czy parametrów technicznych przedmiotu zamówienia. W przypadku postępowań o wartościach poniżej progów unijnych kryteria te zastosowano w 10% zamówień, a w postępowaniach o wartościach powyżej progów unijnych – w 18%.

Wagi pozacenowych kryteriów oceny ofert stosowane przez zamawiających najczęściej mieściły się w przedziale 20% – 30%. Natomiast średnia waga kryterium ceny w 2020 r. była podobna jak w latach wcześniejszych i wynosiła: 61% w przypadku zamówień o wartościach poniżej progów unijnych i 62% w przypadku zamówień o wartościach powyżej progów unijnych.

 

II.2.4. Konkurencyjność postępowań

Badanie konkurencyjności postępowań opiera się o dane zawarte w ogłoszeniach o udzieleniu zamówienia w tzw. trybach konkurencyjnych. W 2020 r. w zamówieniach poniżej progów unijnych średnio składano 2,78 ofert, w ramach trybów podstawowych tj. przetargu nieograniczonego i ograniczonego, liczba ta kształtowała się na poziomie 2,77. Oznacza to wzrost w stosunku do danych z poprzednich lat kiedy w postępowaniach o zamówienie publiczne wpływało średnio: w 2019 r. – 2,48 ofert, w 2018 r. – 2,24 ofert, a w 2017 r. – 2,42.

Podobnie jak w latach ubiegłych, średnia liczba składanych ofert była inna w zależności od trybu i średnio najwięcej ofert złożono w ramach licytacji elektronicznej – ponad 10. Poniżej zestawienie średniej liczby ofert składanych w poszczególnych trybach ustawowych.

W stosunku do lat poprzednich nie uległy zmianie proporcje dotyczące liczby ofert dotyczące danego rodzaju zamówienia. Nadal najwięcej ofert wpłynęło w postępowaniach na roboty budowlane, a najmniej na dostawy.

W 2020 r. w zamówieniach poniżej progów unijnych na roboty budowlane średnio wpływało 4,44 oferty (w 2019 r. – 3,45; w 2018 r. – 2,49; w 2017 r. – 3,01), w dostawach średnio składano 2,21 oferty (w 2019 r. – 2,09; w 2018 r. – 2,06; w 2017 r. – 2,13), a w usługach – 2,65 oferty (w 2019 r. – 2,50; w 2018 r. – 2,41; w 2017 r. – 2,53).

W okresie objętym analizą w przypadku 62% ogółu postępowań złożono więcej niż jedną ofertę ( (w 2019 r. – 59%; w 2018 r. – 57%; w 2017 r. – 59%). Widoczne jest duże zróżnicowanie liczby składanych ofert w zależności od rodzaju zamówienia. W robotach budowlanych postępowań z jedną ofertą było niecałe 13%, a w ponad 40% tego rodzaju postępowań złożono pięć i więcej ofert. W dostawach 47% zamówień to zamówienia z jedną ofertą. W przypadku usług odsetek ten był nieco mniejszy – 39%.

Poniżej zaprezentowano dane dotyczące postępowań z uwzględnieniem liczby składanych ofert oraz rodzaju zamówienia.

Analizą objęto również dane dotyczące liczby ofert odrzucanych w postępowaniach poniżej progów unijnych.

W 2020 r. odnotowano około 14% postępowań, w których dochodziło do odrzucenia ofert (w 2019 r. w 12%; w 2018 r. w 11%, a w 2017 r. w 13%). W postępowaniach tych średnio odrzucano 1,68 oferty (w 2019 r. – 1,51; w 2018 r. – 1,39; w 2017 r. – 1,49). Najczęściej w robotach budowlanych – średnio 2,02 oferty (w 2019 r. – 1,71; w 2018 r. – 1,45; w 2017 r. – 1,65) natomiast najrzadziej w dostawach – średnio 1,49 oferty (w 2019 r. – 1,40; w 2018 r. – 1,35; w 2017 r. – 1,38). W zamówieniach na usługi odrzucano średnio 1,55 oferty (w 2019 r. – 1,48; w 2018 r. – 1,42; w 2017 r. – 1,50).

 

II.2.5. Uzyskiwane ceny

W 2020 r. zamawiający dokonywali wyboru najtańszej oferty w 85,10% (w 2019 r. – 85,38%; w 2018 r. – 85,32%; w 2017 r. – 83,16%) postępowań o wartości poniżej progów unijnych, w których wpłynęły minimum dwie oferty.

Ustalono, że w 5,65% przypadków różnica pomiędzy ceną oferty wybranej a ceną oferty najtańszej wynosiła do 10%. W 2,86% postępowań różnica ta mieściła się w granicach pomiędzy 10% a 20%. Pozostałe 6,39% przypadków obejmowało większe rozbieżności (powyżej 20%).

Najniższe zróżnicowanie cen składanych ofert, tj. do 10% dotyczyło dostaw – 29% postępowań (w 2019 r. w 30%). W przypadku usług różnice między ceną minimalną a maksymalną były największe, tj. ponad 100% i obejmowały wyniosła 34% postępowań (w 2019 r. w 31%).

(…)

 

II.2.7. Udział polskich przedsiębiorców w rynku europejskim

W 2020 r. na europejskim rynku zamówień publicznych polskim przedsiębiorcom udzielono 109 zamówień o wartości równej lub przekraczającej tzw. progi unijne (dane z ogłoszeń o udzieleniu zamówienia opublikowane w Dzienniku Urzędowym UE). W 2019 r. również udzielono 109 takich zamówień, natomiast w 2018 r. – 87, a w 2017 r. – 69.

Najczęściej polskie firmy wybierano w Niemczech oraz w Luksemburgu – odpowiednio 19 i 18. W Czechach takich kontraktów przyznano 14, a na Węgrzech – 12. W innych krajach polscy wykonawcy pozyskali zamówienia w następujących ilościach: 10 w Belgii, po 6 w Szwecji i we Włoszech, a 5 w Wielkiej Brytanii. Po 3 – w Estonii, Finlandii i na Litwie; po 2 – na Łotwie i w Rumunii, a po 1 – w Austrii, Chorwacji, Danii, Francji, Hiszpanii i Irlandii.

Połowę kontraktów stanowiły zamówienia na usługi – 55 zamówień (w 2019 r. – 60; w 2018 r. – 37; w 2017 r. – 28). Dostawy zlecono w 52 przypadkach (w 2019 r. – 44; 2018 r. – 45; w 2017 r. – 37), a roboty budowlane w 2 (w 2019 r. i 2018 r. – 5; w 2017 r. – 4).

Polscy wykonawcy, jak wskazują dane z kolejnych lat, zwykle ubiegali się o zamówienia w podobnych branżach. W przypadku dostaw były to zamówienia na maszyny przemysłowe i górnicze; autobusy, pojazdy specjalne i tabor kolejowy; części do maszyn i pojazdów; chemikalia i produkty lecznicze; odzież w tym robocza; sprzęt laboratoryjny; urządzenia komputerowe, elektryczne i precyzyjne; pakiety oprogramowania i systemy informatyczne. Usługi dotyczyły głównie tłumaczeń; usług doradczych i badawczych; usług inżynieryjnych i budowlanych; usług z zakresu ochrony; usług szkoleniowych i rekrutacyjnych; usług reklamowych i marketingowych; usług informatycznych, a także usług naprawy i konserwacji maszyn przemysłowych i pojazdów. Przedmiotem robót budowlanych realizowanych przez polskie firmy były zwykle budowy budynków i mostów.

Z danych zamieszczonych w treści ogłoszeń wynika, że w 2020 r. polskim wykonawcom udzielono za granicą zamówień na kwotę ok. 4 622,3 mln euro (w 2019 r. – ok. 402,6 mln euro; w 2018 r. – 545,2 mln euro; w 2017 r. – 97,6 mln euro). Wskazana wartość może być zaniżona w stosunku do faktycznej z uwagi na brak w części ogłoszeń informacji na temat wartości udzielonego zamówienia.

 

II.2.8. Podmioty zagraniczne na polskim rynku zamówień publicznych

W oparciu o dane zawarte w ogłoszeniach o udzieleniu zamówienia publikowanych w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej można określić liczbę polskich zamówień publicznych, w których wybrano firmy zagraniczne.

W 2020 r. udzielono 874 zamówienia podmiotom spoza Polski, co stanowiło ok. 3,07% postępowań (w 2019 r. – 817, 2,91%; w 2018 r. – 784, 2,85%; w 2017 r. – 669, 3%). Ze względu na wartość odsetek tego rodzaju zamówień wyniósł ok. 13% ( ok. 17,2 mld zł); w 2019 r. – 9% (12,5 mld zł); w 2018 r. – 13% (18,7 mld zł), a w 2017 r. – 7% (8,4 mld zł).

Wykonawcy zagraniczni najczęściej wygrywają postępowania na dostawy. W 2020 r. było to – 715 zamówień (82%). Kontrakty na usługi stanowiły 15% (135 zamówień), a na roboty budowlane – 3% (23) tych zamówień. Wykonawca zagraniczny został również wybrany w jednym konkursie.

Jeżeli chodzi o strukturę wartościową zamówień udzielonych podmiotom zagranicznym, to w 2020 r. największy odsetek stanowiły roboty budowlane – 72% środków (12,4 mld zł), następnie usługi – 16% (2,7 mld zł), a na miejscu trzecim znalazły się dostawy z odsetkiem 12% (2,1 mld zł). Na konkurs przeznaczono 200 tys. zł.

Najwięcej kontraktów pozyskali wykonawcy z Niemiec (183 kontraktów; 21%). Nieco mniej przedsiębiorcy z Irlandii (171 kontraktów; 20%) i ze Szwecji (136 kontraktów; 16%). W dalszej kolejności firmy z Belgii i Czech (po 8%), Szwajcarii (5%), Francji (4%) oraz Holandii/Niderlandów (3%). Po 2% zamówień otrzymali wykonawcy z Austrii, Hiszpanii i Włoch, a po 1% – z Bułgarii, Chin, Litwy, Słowacji, Turcji, USA i Wielkiej Brytanii. Pozostałe 2% zamówień udzielono wykonawcom z takich krajów, jak: Białoruś, Cypr, Estonia, Grecja, Japonia, Kanada, Korea Południowa, Luksemburg, Łotwa, Norwegia, Portugalia, Rosja, Rumunia, Słowenia, Ukraina i Węgry.

Uwzględniając wartość zamówienia struktura zamówień udzielonych zagranicznym wykonawcom wyglądała następująco: firmy ze Szwajcarii – 29% (ok. 4,961 mld zł), z Chin – 20% (ok. 3,387 mld zł), z Niemiec – 14% (2,432%) oraz z Korei Południowej – 10% (ok. 1,668 mld zł). We wszystkich przypadkach zamówienia o największych wartościach dotyczyły robót budowlanych w zakresie dużych projektów infrastrukturalnych.

Struktura przedmiotu zamówień udzielanych wykonawcom zagranicznym – podobnie, jak w przypadku wykonawców polskich na rynku europejskim – nie zmienia się od lat. W przypadku dostaw są to głównie zamówienia na urządzenia optyczne i precyzyjne; na sprzęt laboratoryjny czy na sprzęt górniczy. Zamawia się również dostawy autobusów, tramwajów i pojazdów specjalistycznych oraz części do nich. Duży odsetek zamówień na dostawy stanowią zakupy sprzętu medycznego (w tym jednorazowego), lekarstw i odczynników.

Usługi zamawiane u wykonawców zagranicznych to przede wszystkim prawa licencyjne do oprogramowania oraz dostęp do baz danych, a także nadzór inwestorski, przygotowywanie dokumentacji projektowej, usługi ubezpieczeniowe i szkolenia specjalistyczne. Dużą część tego rodzaju zamówień stanowią remonty sprzętu górniczego i wydobywczego.

W przypadku robót budowlanych zamówienia dotyczą budowy oraz remontów dróg i autostrad a także linii kolejowych oraz budowy lub przebudowy budynków, w tym także budowy obiektów infrastruktury energetycznej. W przypadku robót budowlanych w dużej części zamówień wybierane są oferty konsorcjów, w skład których wchodzą także polscy wykonawcy.

(…)

 

IV. WNIOSKI I REKOMENDACJE

IV.1. Wnioski

W obszarze działań Urzędu rok 2020 stanowił czas kontynuacji prac legislacyjnych związanych z wejściem w życie z dniem 1 stycznia 2021 r. nowej ustawy – Prawo zamówień publicznych. W celu uwzględnienia sugestii i oczekiwań użytkowników nowej regulacji ponownie przeanalizowano jej treść i ulepszono brzmienie niektórych przepisów. Równocześnie zmodyfikowano ustawę z dnia 21 października 2016 r. o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi, poprzez dostosowanie przepisów tej ustawy do nowego prawa zamówień publicznych. Ponadto wydano 10 rozporządzeń i procedowano kolejnych 8, w odniesieniu do których zakończenie prac legislacyjnych zaplanowano na 2021 r. Konieczność dostosowania warunków prawnych do faktycznych potrzeb i możliwości dotyczących ochrony zdrowia, zapewnienia bezpieczeństwa związanego z wystąpieniem epidemii COVID-19 i jak najlepszych warunków funkcjonowania gospodarki wpłynęły na wprowadzenie szeregu niezbędnych zmian przepisów związanych z udzielaniem zamówień.

W związku z ustaleniem terminu, od którego powstanie obowiązek stosowania nowej regulacji, edukacyjne wsparcie zamawiających, wykonawców i instytucji kontroli w jak najlepszym przygotowaniu ich do nadchodzących zmian stało się priorytetowym zadaniem realizowanym przez Urząd. W ramach zintensyfikowanych, mimo trudnej sytuacji epidemicznej, szeroko zakrojonych działań upowszechniano wiedzę nt. nowych rozwiązań i efektywnego ich stosowania. Korzystano z różnorodnych form działań informacyjno-edukacyjnych: konferencji, szkoleń, wyjaśniania przepisów, wyznaczania właściwych wzorców, interpretacji. Szereg materiałów udostępniano za pośrednictwem strony internetowej Urzędu, gdzie utworzono dedykowaną zakładkę „Nowe PZP”. Systematycznie zamieszczano tam przydatne informacje, w tym m.in. odpowiedzi na pytania formułowane przez uczestników rynku zamówień publicznych oraz instytucje kontrolne.

W 2020 r. nadal realizowano projekt budowy Platformy e-Zamówienia, w ramach której możliwa będzie komunikacja elektroniczna i wymiana informacji przez interesariuszy postępowania na wszystkich etapach, w tym przygotowanie oraz bezpieczne składanie ofert/wniosków/prac konkursowych w postaci elektronicznej, a także wsparcie zamawiających od fazy planu postępowań do momentu zakończenia postępowania. O potrzebie uruchomienia tych narządzi świadczy duże zainteresowanie miniPortalem, z którego w 2020 r. skorzystało 2 581 zamawiających prowadząc tam 15 860 postępowań o zamówienie publiczne (w 2019 r. – 12 397)

Jednym z czynników oddziałujących na funkcjonowanie systemu zamówień publicznych w 2020 r. były szczególne okoliczności związane z ogłoszonym w Polsce od marca ubiegłego roku stanem pandemii COVID – 19. Ograniczenia mające wpływ na finansowe i organizacyjne możliwości udzielania zamówień publicznych uwidoczniły się m.in. w spadku ogólnej liczby udzielonych zamówień.

W 2020 r. zróżnicowane uwarunkowania, w tym również odnoszące się do pandemii COVID-19 przyczyniły się do zmniejszenia z ok. 141 tys. w 2019 r. do 135 tys. w 2020 r. liczby udzielonych zamówień oraz obniżenia ich wartości o 15,4 mld zł (z 198,9 mld zł w 2019 r. do 183,5 mld zł w 2020) w procedurach realizowanych w oparciu o przepisy ustawy – Prawo zamówień publicznych zarówno poniżej, jak i powyżej progów unijnych. W przypadku dużych postępowań różnica pomiędzy rokiem 2019 i 2020 (odpowiednio 49,9 mld zł i 43,7 mld zł) wynosiła 6,2 mld zł. W zamówieniach o wartości poniżej progów unijnych było to 8,1 mld zł, tj. z 144,5 mld zł w 2019 r. do 136,4 mld zł w 2020 r. Zmniejszyła się także nieco wartość zamówień w przedziale poniżej tzw. progu bagatelności (30 000 euro) z 35,3 mld zł w 2019 r. do 34,8 mld zł w 2020 r. Łączna wartość wszystkich zamówień, niezależnie od przedziału kwotowego, zmniejszyła się o 8,8 mld zł z 289,8 mld zł w 2019 do 281,0 mld zł w 2020 r. Przyczyną wskazanych powyżej zmian było prawdopodobnie udzielanie przez zamawiających przede wszystkim zamówień niezbędnych, w tym związanych z walką z pandemią, niewykazywanych w ramach sprawozdań rocznych przekazywanych Prezesowi UZP (stosowanie dopuszczalnych przesłanek pozaustawowych).

W oparciu o liczbę sprawozdań rocznych przekazanych przez zamawiających ustalono symboliczny wzrost liczby zamawiających do 32 958 (w 2019 r. – 32 101). Nadal największą grupę stanowiła administracja samorządowa – w 2020 r. 51,80% (w 2019 r. – 49,85%) wszystkich podmiotów.

W 2020 r. system zamówień publicznych cechowała stabilizacja jeśli chodzi o strukturę trybów wykorzystywanych przez zamawiających. Wiodącą procedurą był przetarg nieograniczony – 88,56%, charakteryzujący się największą konkurencyjnością spośród wszystkich trybów ustawowych. Odnotowano niewielki wzrost wykorzystania trybu przetargu ograniczonego (z 0,34% w 2019 r. do 0,42% w 2020 r.). W ramach trybów niekonkurencyjnych nieznacznie zwiększył się odsetek zamówień w trybie zamówienia z wolnej ręki i zapytania o cenę; odpowiednio z 8,65% do 8,90% i 1,68% do 1,80%. Nadal jednak około 90% zamówień udzielonych zostało w trybach konkurencyjnych wszczynanych za pomocą publikacji ogólnodostępnej informacji w ogłoszeniach o zamówieniu.

Pozytywne zjawisko zmian dostrzeżono w strukturze wartościowej czyli ogólny wzrost wartości środków wydatkowanych w trybach konkurencyjnych, w tym zdecydowany wzrost wydatków w trybie przetargu nieograniczonego z 82,58% w 2019 r. do 89,07% w roku 2020.

Podobnie jak w latach poprzedzających najwięcej środków na zamówienia publiczne przeznaczono na roboty budowlane. Ale w 2020 r. w strukturze wartościowej wydatki na roboty budowlane były większe niż w 2019 r. Nastąpił wzrost odsetka z 36% ogólnej wartości zamówień do 43%. Poziom wydatków na dostawy zarówno w czasie objętym analizą, jak i go poprzedzającym wynosił 31% natomiast w przypadku usług odnotowano spadek z 33% do 26%.

Zapewnieniu efektywnego wydatkowania środków i jak najwyższej konkurencyjności na rynku zamówień publicznych powinno służyć kształtowanie przez zamawiających kryteriów oceny ofert w sposób optymalny dla osiągnięcia zamierzonych rezultatów. Elastyczność w formułowaniu kryteriów należy wykorzystywać w celu zmaksymalizowania prawdopodobieństwa właściwego wykonania zamówienia oraz uzyskania najlepszej relacji jakości do ceny. Analizy w tym zakresie dotyczące 2020 r. ujawniają trwałość tendencji ograniczonego poziomu stosowania ceny jako jedynego kryterium oceny ofert. W 2020 r. w postępowaniach o wartościach poniżej progów unijnych większe zróżnicowanie kryteriów występowało w 86% (w 2019 r. 88%) zamówień, natomiast w tych o wartości powyżej progów unijnych w 72% (w 2019 r. również 72%). Zarówno w zamówieniach wszczynanych ogłoszeniem w BZP, jak i w Dz. Urz. UE, podobnie jak w 2019 r., najrzadziej kryterium ceny jako jedyne wykorzystywano w robotach budowlanych – odpowiednio 3% i 19%. Najczęściej natomiast wybierano je w dostawach o wartości poniżej progów unijnych – 24% zamówień oraz w dostawach i usługach o wartości powyżej progów unijnych odsetek ten był taki sam i kształtował się na poziomie 29%.

W 2020 r. podobnie jak wcześniej, zamawiający ostrożnie stosowali rozwiązania dotyczące kryteriów jakościowych, skupiając się raczej na kryteriach zalgorytmizowanych, policzalnych. Wśród parametrów pozacenowych dominowały warunki gwarancji bądź rękojmi – 54% postępowań ogłaszanych w BZP oraz termin realizacji zamówienia (czas dostawy) – 38% postępowań powyżej progów unijnych. Są to tzw. kryteria pozorne, faktycznie niemające wpływu na wybór najkorzystniejszej oferty. Ocena ofert z uwzględnieniem jakości, funkcjonalności czy parametrów technicznych kształtowała się na poziomie 10% w przypadku postępowań o wartościach poniżej progów unijnych i 18% powyżej progów unijnych. Średnio ustalano 2,39 kryteria oceny ofert przy mniejszych zamówieniach i 2,63 w przypadku zamówień o wysokiej wartości, tj. powyżej progów unijnych. Średnie te były zbliżone do średnich z 2019 r. (odpowiednio: 2,39 i 2,63). Natomiast w 2020 r. utrzymał się trend dokonywania oceny oferty w oparciu o dwa kryteria (cenę i jedno kryterium pozacenowe). W przypadku zamówień o wartości poniżej progów unijnych taki sposób oceny wybrano w 70% postępowań, a w przypadku zamówień o wartościach powyżej progów unijnych – w 55%.

Charakter przedmiotu zamówienia, poziom jego skomplikowania, warunki związane z udzieleniem i realizacją oraz parametry dotyczące oceny ofert bezpośrednio wpływają na długotrwałość procedury. Liczony od daty publikacji ogłoszenia o zamówieniu do daty zawarcia umowy wskazanej w ogłoszeniu o udzieleniu zamówienia (publikowanych w BZP) średni czas trwania postępowania w 2020 r. był tożsamy jak w 2019 r. i wynosił 41 dni. Niezmiennie najdłużej trwały procedury na roboty budowlane – średnio 47 dni. Tempo kontraktowania dostaw i usług również było porównywalne do wcześniejszego okresu – średnio 39 dni (w przypadku usług z 2019 r. skróciło się o 1 dzień). W 2019 r. i w 2020 r. przetarg nieograniczony trwał 41 dni. Najbardziej tj. z 73 dni w 2019 r. do 181 dni w 2020 r. wydłużył się przebieg dialogu konkurencyjnego.

Atrakcyjność rynku zamówień publicznych może być mierzona stopniem zainteresowania nim przedsiębiorców, w szczególności z sektora MŚP. Liczba składanych ofert wpływa na konkurencyjność i umożliwia dokonanie wyboru oferty w największym stopniu odpowiadającej potrzebom zamawiającego. Z danych opublikowanych w BZP w 2020 r. wynika, że drugi rok z rzędu nastąpił wzrost średniej liczby ofert składanych w postępowaniach o zamówienia publiczne z 2,48 w 2019 r. do 2,78 w 2020 r.

Tradycyjnie najwięcej ofert składano w postępowaniach na roboty budowlane, tu odnotowano największą zmianę, z 3,45 w 2019 r. do 4,44 oferty w 2020 r. W dostawach i usługach średnia ta również była nieco wyższa w stosunku do roku poprzedzającego i wynosiła odpowiednio 2,21 ofert (wcześniej 2,09) i 2,65 ofert (wcześniej 2,50).

O zwiększeniu konkurencyjności na rynku zamówień świadczy również spadek (też drugi rok z rzędu) odsetka postępowań, w których złożono tylko jedną ofertę, z 41% w roku 2019 do 38% w 2020 r. W przypadku robót budowlanych był on najwyższy tj. z 24% postępowań do 13% postępowań. Statystyki uwzględniające tryb udzielenia zamówienia wskazują, że średnio najwięcej ofert składano w postępowaniach realizowanych w licytacji elektronicznej – ponad 10. Natomiast ze względu na przedmiot zamówienia średnio 5 i więcej ofert w jednym postępowaniu wpływało na roboty budowlane – 40,32% postępowań.

W przypadku społecznych zamówień publicznych obserwuje się nieznaczny wzrost liczby zamówień w stosunku do roku 2019. Przełożyło się to również na wzrost ich wartości, która w roku 2020 była większa w porównaniu z rokiem 2019 o kwotę 12,85 mld zł (bez podatku od towarów i usług).

Należy zauważyć, że podobnie jak w latach ubiegłych również w 2020 r. polscy zamawiający najczęściej uwzględniali aspekty społeczne o charakterze obligatoryjnym tj. odwołanie się w opisie przedmiotu zamówienia do zatrudnienia na umowę o pracę (art. 29 ust. 3a) oraz ustanowienie wymagań w zakresie dostępności i projektowania z przeznaczeniem dla wszystkich użytkowników (art. 29 ust. 5). Odwołanie się w opisie przedmiotu zamówienia do zatrudnienia na podstawie umowy o pracę odpowiadało również za największą wartość społecznych zamówień publicznych. W tym zakresie odnotowano także znaczący wzrost w porównaniu do roku 2019 – o 10,1 mld zł.

W 2020 r. w przypadku większości aspektów społecznych o charakterze fakultatywnym zanotowano spadki w odniesieniu do liczby, jak i wartości zamówień, w których je zastosowano. Ogólna tendencja spadkowa w tym zakresie może wiązać się z trudnościami jakie mogli napotkać polscy zamawiający w realizacji zamówień publicznych w warunkach pandemii Covid-19.

Podobnie jak w roku 2019, również w roku 2020 najrzadziej stosowanym przez zamawiających instrumentem prospołecznym było bezpośrednie stosowanie oznakowania społecznego w ramach opisu przedmiotu zamówienia lub kryteriów oceny ofert. Skorzystanie przez zamawiających z uprawnienia przewidzianego w art. 30a ustawy Pzp, wymaga spełnienia przez oznakowanie wszystkich wymieniowych w przedmiotowym przepisie warunków. Zbyt mała wiedza zamawiających na temat oznakowań społecznych oraz grup produktowych, które obejmują, a także nikła świadomość w zakresie warunków i kryteriów przyznawania takiego oznakowania może być przyczyną, dla której zamawiający nie wskazują w dokumentacji przetargowej określonego oznakowania społecznego. Można domniemywać, iż zamawiający częściej odwołują się do oznakowania społecznego jako środka dowodowego na potwierdzenie, że określone wymogi społeczne charakteryzujące proces wytworzenia produktu objętego przedmiotem zamówienia zostały spełnione. Nie jest to jednak objęte monitoringiem Urzędu.

Niewiele częściej zamawiający decydowali się na udzielenie zamówienia jako zamówienia zastrzeżonego, bądź to z art. 22 ust. 2 ustawy Pzp, bądź też w ramach dodatkowego reżimu zamówień zastrzeżonych na usługi zdrowotne, społeczne lub kulturalne, o którym mowa w art. 138p ustawy Pzp. Rzadko stosowane przez zamawiających dozwolone prawem ograniczenie możliwości ubiegania się o zamówienie do określonych grup podmiotów, może wynikać z faktu, iż zamawiający w pierwszej kolejności dążą do skutecznego udzielenia zamówienia. Niewielka wiedza zamawiających na temat podmiotów ekonomii społecznej, zakresu ich działalności oraz obszaru geograficznego ich funkcjonowania, a także obawa przed koniecznością unieważnienia postępowania z powodu braku ofert, może skutecznie zniechęcać zamawiających przed skorzystaniem z tych społecznych rozwiązań prawnych. Należy jednak podkreślić, że w przypadku zamówień zastrzeżonych (art. 22 ust. 2) w porównaniu do roku 2019 zanotowano wzrost zarówno w odniesieniu do liczby, jak i wartości takich zamówień, stosowanie o 6 przypadków oraz o 51,64 mln zł.

Prowadzone przez UZP statystyki za rok 2020 nie uwzględniają przypadków zastosowania przez zamawiających aspektów środowiskowych w opisie przedmiotu zamówienia, poza przypadkami wskazania w ramach opisu przedmiotu zamówienia określonej etykiety środowiskowej (na podstawie art. 30a ustawy Pzp) oraz ustanowienia środowiskowych wymagań związanych z realizacją zamówienia (na podstawie art. 29 ust. 4 ustawy Pzp). Może to przekładać się na niewielki odsetek zidentyfikowanych zielonych zamówień publicznych. Należy pamiętać, iż w świetle art. 30 ustawy Pzp, zamawiający są uprawnieni do opisu przedmiotu zamówienia przez określenie wymagań dotyczących wydajności i funkcjonalności, które mogą obejmować aspekty środowiskowe.

Podobnie jak w latach poprzednich, najbardziej popularnymi wśród zamawiających rozwiązaniami prawnymi o charakterze środowiskowym pozostaje odwołanie w opisie przedmiotu zamówienia do aspektów środowiskowych w ramach wymagań związanych z realizacją zamówienia oraz środowiskowe kryteria oceny ofert, w tym odwołanie do efektywności energetycznej przedmiotu zamówienia (na podstawie art. 91 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp).

Analogicznie jak w poprzednich latach, zamawiający najrzadziej decydowali się na zastosowanie kryterium kosztu pozwalającego na wykorzystanie rachunku kosztów cyklu życia. Może to po części wynikać z ograniczonego zakresu dostępnych metodyk i narzędzi LCC, czy też konieczności podjęcia dodatkowych czynności analitycznych przez zamawiających celem zastosowania instrumentów już dostępnych albo wypracowania własnych rozwiązań uwzględniających różne koszty w cyklu życia.

W odniesieniu do ogółu zamówień, przypadki zastosowania rozwiązań prawnych o charakterze środowiskowym można uznać raczej za incydentalne i na relatywnie zbliżonym poziomie, jak w latach poprzednich.

W 2020 r. nastąpił znaczący, blisko o jedną trzecią (851 odwołań), przyrost liczby wniesionych odwołań (z 2 694 w 2019 r. do 3 545 w 2020 r.) . Ogólne uwarunkowania zdrowotne wpłynęły na preferencje dotyczące składania środków ochrony prawnej w formie elektronicznej. Stanowiły one 63% wszystkich odwołań. Tendencja wzrostowa utrzymuje się już od kilku lat. Dla porównania, w roku 2017 liczba ta wynosiła 22%, w roku 2018 – 28%, a w roku 2019 – 46%. 2020 r. był kolejnym, w którym odnotowano dalszy spadek odwołań rozstrzyganych merytorycznie – 45% w 2020 r. (47% w 2019 r., 52% w 2018 r.).

 

IV.2. Rekomendacje

Dane na temat kondycji systemu zamówień publicznych w 2020 r. będące w dyspozycji Urzędu świadczą o potrzebie dalszego zwiększenia efektywności wydatkowania środków publicznych i poprawy konkurencyjności w tym obszarze. Zamówienia publiczne powinny umożliwić zakup dóbr i usług w sposób optymalny z ekonomicznego punktu widzenia, zapewniając jak najlepsze wykorzystanie środków, ale też zagwarantować transparentność procesu przygotowania, udzielenia i realizacji zamówienia publicznego. Konieczne jest wspieranie innowacyjności oraz tworzenie popytu na rozwiązanie, które będą bodźcem do rozwoju firm i gospodarki. Działania te należy wspierać umiejętnym zarządzaniem ryzykiem związanym z każdym etapem procedury oraz wykorzystaniem szeroko rozumianych analiz biznesowych. Zasadne staje się zatem upowszechnianie wiedzy w tym zakresie zarówno za pośrednictwem materiałów upublicznianych w serwisie internetowym UZP, jak również podczas różnego rodzaju wydarzeń informacyjnych.

Uwzględniając aktualne regulacje ustawowe warto zachęcać zamawiających do równoważenia zobowiązań kontraktowych stron umowy poprzez stosowanie instrumentów waloryzacji umów oraz usprawniających płatności w ramach realizacji zamówienia, jak również rezygnacji z nazbyt restrykcyjnych, nieproporcjonalnych do rodzaju i wartości zamówienia kar umownych czy też przerzucania odpowiedzialności za większość ryzyk na wykonawców.

Należy utrzymać prace związane z elektronizacją zamówień umożliwiającą interesariuszom postępowania bezpieczną komunikację, przygotowanie i składanie ofert/wniosków/prac konkursowych oraz podejmowanie przez zamawiających działań proceduralnych. Wpłynie to na tempo udzielania zamówień, uproszczenie i jawność procesu kontraktowania środków, a także oszczędność zasobów finansowych i kadrowych.

Wejście w życie nowych regulacji w zakresie zamówień publicznych nakłada obowiązek wsparcia uczestników systemu zamówień publicznych w pozyskiwaniu i rozwijaniu wiedzy oraz umiejętności. Niezbędne jest zaoferowanie im zróżnicowanych form aktywności umożliwiających dotarcie do aktualnych, przydatnych informacji, wskazówek i wyjaśnień przydatnych w sprawnym i rzetelnym przygotowaniu i zrealizowaniu wszystkich etapów zamówienia. Rekomenduje się kontynuację kompleksowych działań dotyczących profesjonalizacji kadr w zamówieniach publicznych. Koordynacja inicjatyw realizowanych przez różne podmioty, wyznaczanie długofalowych celów i zapewnienie dostępu do wiedzy wszystkim zainteresowanym będzie sprzyjało kształtowaniu dobrze przygotowanego personelu zaangażowanego w procesy zakupowe i prawidłowemu funkcjonowaniu systemu.

Uwzględniając korzyści dla przygotowania i przeprowadzenia procesu zakupowego związanego z analizą potrzeb i wymagań zwraca się uwagę na potrzebę promowania i kształcenia kompetencji w zakresie jej stosowania. Należy jak najszerzej dzielić się dobrymi praktykami w zakresie analizy potrzeb i wymagań czy wstępnych konsultacji rynkowych. To ważne etapy poprzedzające udzielenie zamówienia publicznego a pozwalające na efektywne wykorzystanie środków publicznych. Niezależnie od wymogu wskazanego w ustawie, w każdym postępowaniu nawet o mniejszej wartości, rzetelne zbadanie możliwości oraz uwarunkowań dotyczących osiągnięcia celu, rzutuje na wszystkie kolejne fazy procesu zamówieniowego. Należy zatem zachęcać zamawiających do korzystania z tych ważnych nowych instrumentów.

W przypadku stosowania procedury uproszczonej (trybu podstawowego) zaleca się zamawiającym stosowanie elementów negocjacji sprzyjających pozyskaniu jak najlepszych rozwiązań dotyczących konkretnego zamówienia.

Zaleca się także dalsze propagowanie wśród zamawiających znaczenia jakościowych kryteriów oceny ofert. Kryteria pozacenowe powinny być formułowane w sposób determinujący realny wpływ na wybór oferty najkorzystniejszej, niekoniecznie najtańszej. Ważne jest także zachęcanie do stosowania kryterium kosztu z uwzględnieniem rachunku kosztów cyklu życia. Kryterium to pozwala na rzeczywistą ocenę całościowych wydatków związanych z daną propozycją i sprzyja stosowaniu najnowszych rozwiązań technicznych.

Zagadnieniem, które wymaga dalszej popularyzacji wśród zamawiających jest konieczność uwzględniania wymagań w zakresie dostępności dla osób z niepełnosprawnościami i projektowania z przeznaczeniem dla wszystkich użytkowników wynikające z przepisów ustawy Pzp. Wiąże się to również z obowiązkiem realizacji działań ujętych w Rządowym Programie Dostępność Plus, jak również wynika z dwóch ważnych w tym zakresie aktów prawnych tj. ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (Dz. U. z 2020 r. poz. 1062) oraz ustawy z dnia 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych (Dz. U. poz. 848). W tym celu rekomenduje się dalsze rozwijanie zakładki „Społeczne zamówienia publiczne” i uzupełnianie jej o kolejne przydatne dla zamawiających informacje – zarówno materiały własne UZP, jak również innych właściwych podmiotów – w postaci m.in. przykładowych zapisów do dokumentacji zamówienia. Temat dostępności powinien być również upowszechniany w ramach prowadzonych przez UZP działań edukacyjnych tj. szkoleń i konferencji poświęconych społecznym zamówieniom publicznym. W ramach przedsięwzięć edukacyjnych wskazana jest również dalsza popularyzacja instrumentów społecznych o charakterze fakultatywnym, w tym przede wszystkim rozwiązań promujących kwestię włączenia społecznego.

Rekomenduje się zwiększenie zakresu informacji publikowanych przez zamawiających w ramach ogłoszeń dot. zamówień. Pozwoli to nie tylko na identyfikację elementu postępowania o udzielenie zamówienia, w ramach którego aspekty zrównoważone zostały określone, ale również ustalenie jaki miały wpływ na wynik postępowania oraz sposób realizacji zamówienia. Zwiększony zakres informacji przekazywanych przez zamawiających w odniesieniu do postępowań o wartości poniżej progów unijnych został określony w ramach rozporządzenia Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z dnia 23 grudnia 2020 r. w sprawie ogłoszeń zamieszczanych w Biuletynie Zamówień Publicznych, które wydano na podstawie art. 272 ust. 2 nowej ustawy Pzp.

Fakultatywny charakter rozwiązań prawnych umożliwiających uwzględnienie przez zamawiających w ramach postępowań o udzielenie zamówienia aspektów środowiskowych skutkuje niskim poziomem zielonych zamówień. Należy rozważyć wprowadzenie pewnych obowiązków w tym zakresie, przynajmniej w odniesieniu do pewnej grupy zamawiających (np. jednostek administracji rządowej).

Takie możliwości stwarza wskazana w nowej ustawie – Prawo zamówień publicznych polityka zakupowa państwa. Ten dokument o charakterze strategicznym ma określać priorytetowe działania Rzeczypospolitej Polskiej w obszarze zamówień publicznych, a także pożądany kierunek działań zamawiających w zakresie udzielanych zamówień celem zakupu innowacyjnych lub zrównoważonych produktów oraz usług. W polityce zakupowej państwa określone zostaną kluczowe obszary zamówień i planowane działania administracji rządowej w tym zakresie. Warto zatem określić obowiązki organów administracji rządowej w odniesieniu do polityki zielonych zamówień publicznych, co powinno skutecznie wpłynąć na sposób prowadzenia przez te jednostki postępowań o udzielenie zamówienia, a także na samą realizację zamówień.

Uwzględniając zalety mediacji i koncyliacji tj. metod alternatywnego rozwiązywania sporów, tańszych i szybszych od tradycyjnego procesu sądowego warto je propagować. Wskazywać zamawiającym i przedsiębiorcom, że rozwiązanie to pozwoli im na lepsze zarządzanie sporem i możliwościami jego rozwiązania.

(…)