Z Joanną Knapińską oraz Mateuszem Winiarzem, Wiceprezesami Urzędu Zamówień Publicznych
rozmawia
Tomasz Czajkowski
Jaką problematyką zajmują się Państwo jako wiceprezesi UZP i jakie są Państwa zamierzenia w tym zakresie?
Mateusz Winiarz: Odpowiadam przede wszystkim za realizację obowiązków Prezesa Urzędu w zakresie kontroli zamówień publicznych oraz zadań wynikających z rządowych programów antykorupcyjnych. W zakresie kontroli realizowanej przez Prezesa Urzędu podstawowym wyzwaniem w przyszłym roku, obok bieżącego wypełniania obowiązków kontrolnych, będzie przygotowanie systemu zamówień publicznych do sprawowania kontroli w warunkach ustalonych przez nowe Prawo zamówień publicznych. Chodzi tu w szczególności o zadania Prezesa dotyczące koordynowania działań różnych instytucji kontrolnych oraz ujednolicania wyników kontroli.
Równie ważną dla mnie dziedziną jest szeroko rozumiana profesjonalizacja w systemie zamówień publicznych. Zależy mi na zintensyfikowaniu współpracy w tym zakresie zarówno z uczestnikami rynku zamówień publicznych, jak i przedstawicielami różnych dyscyplin naukowych. Ważna jest dla mnie współpraca ze światem nauki w rozumieniu interdyscyplinarnym, adekwatnie do wysokiego stopnia złożoności systemu zamówień publicznych. Szczególnie istotne jest objęcie współdziałaniem innych instytucji kontrolnych oraz rozstrzygających w sprawach związanych z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych.
W ramach działań Urzędu mających na celu przygotowanie systemu zamówień publicznych na wejście w życie nowego Prawa zamówień publicznych do moich zadań należy koordynowanie prac związanych z powstaniem komentarza do nowej ustawy. Jego celem jest zarówno ułatwienie uczestnikom rynku zamówień publicznych stosowania nowych przepisów, jak i zaprezentowanie stanowiska Urzędu w tym zakresie.
Joanna Knapińska: Jednym z obszarów, za które odpowiadam, jest promocja nowego Prawa zamówień publicznych oraz edukacja uczestników rynku zamówień publicznych. To konferencje, seminaria, szkolenia, także działalność wydawnicza i informacyjna. Ta sfera aktywności Urzędu, szczególnie w nadchodzącym roku, ma duże znaczenie. Szeroko rozumiana edukacja – upowszechnianie wiedzy, dobrych praktyk, wyjaśnianie przepisów, wyznaczanie właściwych wzorców i interpretacji – będą w najbliższym czasie podstawowym narzędziem wsparcia uczestników rynku zamówień publicznych w związku z przygotowaniem do wdrożenia nowego Prawa zamówień publicznych.
W obszarze nowego Pzp koordynuję również prace nad przygotowaniem projektów aktów wykonawczych do ustawy. To duża praca do wykonania, gdyż liczba tych aktów jest bliska 20. Mam jednak świadomość, że do pełnego wdrożenia nowych regulacji konieczne jest sprawne przygotowanie również aktów podustawowych. Prezes Urzędu powierzył mi także nadzór nad Biurem Odwołań, zapewniającym obsługę organizacyjną Krajowej Izby Odwoławczej.
Niezależnie od innych wyzwań, rok przyszły przebiegał będzie pod znakiem nowego Prawa zamówień publicznych, przygotowywania całego systemu zamówień publicznych do sprawnego posługiwania się nim po dniu 1 stycznia 2021 r. Jak Państwo widzą rolę Urzędu w tym zakresie?
Mateusz Winiarz: W zakresie przygotowania systemu zamówień publicznych do stosowania przepisów nowego Prawa zamówień publicznych rola Urzędu jest kluczowa. Odnosząc się do zadań powierzonych mi przez Prezesa Urzędu, zwróciłbym uwagę na konieczność długookresowych działań dotyczących podnoszenia profesjonalizacji w systemie zamówień publicznych. Bardzo istotne będzie wykorzystanie instrumentów nowego Prawa zamówień publicznych do takiego przedefiniowania systemu kontroli, aby była możliwie najbardziej przyjazna zamawiającym i jednocześnie skuteczna w wykrywaniu nieprawidłowości.
Joanna Knapińska: Rzeczywiście, dobre przygotowanie zamawiających i wykonawców do efektywnego stosowania nowego Pzp w praktyce będzie dla nas priorytetem w nadchodzącym roku. Tak jak wspomniałam, czas ten skrzętnie wykorzystamy na dynamiczną działalność edukacyjną. Uczestnicy systemu zamówień publicznych otrzymają od Urzędu mocne wsparcie. Planujemy kilkadziesiąt konferencji w całej Polsce. Tę akcję już rozpoczęliśmy: za nami dwa spotkania w Warszawie i Poznaniu, które pięciuset uczestnikom dały szansę zapoznania się z nowymi przepisami i skorzystania bezpośrednio z wiedzy ekspertów Urzędu, Ministerstwa Rozwoju i Prokuratorii Generalnej RP czy KIO.
W planach jest wiele innych działań, w tym – oprócz komentarza, o którym wspomniał Pan Wiceprezes – broszura pomocna w zastosowaniu w praktyce nowego prawa, także opinie i różnego rodzaju materiały dydaktyczne ułatwiające wdrażanie przepisów w warunkach konkretnych postępowań, filmy edukacyjne, wizualizacje, szkolenia elektroniczne itp.
Z pewnością będziemy wyjaśniać uczestnikom rynku nowe przepisy, stosując różnorodne narzędzia i środki. Myślę, że zamawiający i wykonawcy mogą czuć się spokojni – najbliższy rok mamy wypełniony gęstą siatką zadań edukacyjnych, legislacyjnych i innych. Rok 2020 będzie kolejnym rokiem ciężkiej pracy dla Zespołu UZP. To powinno przynieść konkretne dobre efekty.
Uchwalenie nowego Pzp stworzyło wielkie zapotrzebowanie na szkolenia, dotyczące nowych przepisów. Świadczy o tym chociażby wysoka frekwencja na konferencjach, organizowanych przez Urząd. Ale poza tymi konferencjami, które z oczywistych powodów mogą obejmować ograniczoną liczbę słuchaczy, odbywa się bardzo dużo rozmaitego rodzaju szkoleń, seminariów itp. W opinii uczestników, często nie gwarantują one odpowiedniego poziomu. Wraz ze zbliżaniem się terminu wejścia w życie nowej ustawy zjawisko to może się pogłębiać. Czy i w jaki sposób Urząd zamierza temu przeciwdziałać?
Mateusz Winiarz: Widziałbym w tym zakresie szczególną rolę działań Urzędu dotyczących profesjonalizacji. Szerokie zdefiniowanie tego pojęcia powinno doprowadzić do objęcia zainteresowaniem Urzędu wszystkich podmiotów mających swe miejsce w systemie zamówień publicznych. Jest to jednak proces długookresowy i wymagający zaangażowania wszystkich stron. Za granicę działań Urzędu uznałbym wkraczanie w swobodę działań podmiotów gospodarczych na rynku.
Joanna Knapińska: Szkolenia, warsztaty i konferencje prowadzone przez pracowników Urzędu Zamówień Publicznych dają gwarancję najwyższej jakości, stanowią też swoistą wykładnię historyczną, celowościową, niejako u źródła. Ze strony Urzędu staramy się wskazywać także dobre wzorce, praktyki, udostępniać materiały, w tym interpretacje, wyjaśnienia, opinie. Wszystko to służy uczestnikom rynku, w tym również ekspertom zajmującym się prowadzeniem szkoleń.
Od lat Urząd realizuje systematycznie różne programy szkoleń, wykorzystując maksymalnie dostępne środki, w tym możliwości, które dają programy unijne. W planach mamy realizację kolejnych programów edukacyjnych, które łączy idea profesjonalizacji kadr zamówień publicznych.
Odchodząc od problematyki nowego Pzp chciałbym przejść do problemów rynku zamówień publicznych. Od wielu lat występuje na nim niska konkurencyjność większości postępowań. Utrzymuje się także, pomimo zmian dokonanych w przepisach, dominacja kryterium cenowego. Co, Państwa zdaniem, należałoby zrobić, aby to zmienić?
Mateusz Winiarz: Niska konkurencyjność może wynikać w szczególności z przyczyn rynkowych lub leżących po stronie zamawiających. Urząd nie dysponuje instrumentami ingerowania w rynek, a także ingerencja taka nie byłaby pożądana. W odniesieniu do przyczyn generowanych przez zamawiających podkreślić trzeba, że nowe Prawo zamówień publicznych zapewnia zamawiającym większą swobodę działania w zakresie procedur zamówieniowych, w szczególności w przypadku zamówień o wartości niższej niż progi unijne. Uważam, że w połączeniu ze wzrostem stopnia profesjonalizacji osób działających w imieniu zamawiających może to doprowadzić do eliminacji barier przez nich tworzonych. Istotne jest również, w ramach działań dotyczących profesjonalizacji, upowszechnianie rzeczywistych wyników kontroli i stopniowe eliminowanie postrzegania kontroli jako dolegliwości samej w sobie.
Joanna Knapińska: Nowe Pzp jest właśnie odpowiedzią na takie dolegliwości systemu, jak niska konkurencyjność. Zaproponowaliśmy w nim szereg rozwiązań, które powinny zachęcić przedsiębiorców do szerszego udziału w rynku zamówień publicznych. Te rozwiązania są efektem wcześniejszych badań i analiz, jak np. przeprowadzona przez Urząd ankieta, diagnozująca przyczyny małego zainteresowania przedsiębiorców ubieganiem się o publiczne kontrakty. Dała ona obraz rynku z perspektywy wykonawców i wskazała konkretne bariery, na jakie trafiają.
Nowa ustawa wprowadza lepszy, znacznie korzystniejszy dla wykonawców podział ryzyk w procesie realizacji zamówienia. Wskazuje otwarty katalog klauzul abuzywnych, chroniący interesy przedsiębiorcy. Będzie też obowiązkowa waloryzacja umów na roboty budowlane lub usługi dłuższych niż 12 miesięcy, obowiązkowe zaliczkowanie lub częściowe płatności. Jasno widać, że pozycja stron umowy będzie bardziej zrównoważona.
Nowe regulacje minimalizują formalizm procedur udzielania zamówień. Są jednocześnie korzystne dla wykonawców, np. brak obligatoryjnego wadium powyżej progów unijnych i zmniejszenie kwoty fakultatywnego maksymalnego wadium poniżej progów. Z kolei obowiązek zamieszczania ogłoszeń w BZP dla zamówień o wartości 50-130 tys. zł da przedsiębiorcom informację o możliwych kontraktach mniejszej wartości, a więc optymalnych dla sektora MŚP.
Te mechanizmy powinny skutecznie zachęcić wykonawców do udziału w rynku zamówień publicznych. O tym będziemy też szeroko informować w ciągu tego najbliższego „roku edukacyjnego”, aby w świadomości przedsiębiorców ukształtować nowy, atrakcyjny obraz zamówień publicznych.
Z kolei do stosowania na szerszą skalę pozacenowych kryteriów oceny ofert nie są potrzebne kolejne regulacje prawne, one są od dawna rzeczywistością. Pozostaje tylko pomóc zamawiającym zastosować skutecznie te kryteria w praktyce. Urząd oferuje konkretną pomoc w tym zakresie, np. udostępniając opracowanie „Pozacenowe kryteria oceny ofert”, które zawiera kilkadziesiąt przykładów praktycznych kryteriów w ramach większości branż występujących w zamówieniach publicznych. Sądzę, że warto będzie aktualizować to opracowanie.
W kontekście kryteriów warto pamiętać o przeprowadzonym w trzech odsłonach przez Prezesa UZP konkursie na pozacenowe kryteria oceny ofert. Okazało się przy tej okazji, że jest wielu zamawiających, którzy te kryteria – jakościowe, innowacyjne i inne – z powodzeniem stosują. Konkurs pozwolił upowszechnić te godne polecenia praktyki i umożliwił innym zamawiającym skorzystanie z dobrych sprawdzonych rozwiązań. Myślę, że również obudził u niektórych motywację, rodzaj zdrowej ambicji. Zachęcił do wzajemnej wymiany wiedzy i dobrych praktyk.
Patrząc z perspektywy czasu, trzeba stwierdzić, że dyktat kryterium cenowego w zamówieniach znacznie osłabł. Jest to efekt konsekwentnej polityki, zachęcającej do uruchamiania kryteriów pozacenowych w praktyce, tak aby dawały optymalny efekt zamówień. Politykę tę zamierzamy kontynuować.
Czego życzyliby Państwo systemowi zamówień publicznych oraz pracującym w jego ramach ludziom na zbliżający się rok 2020?
Mateusz Winiarz: Rok 2020 to w systemie zamówień publicznych rok szczególnych wyzwań. Chciałbym życzyć spokoju i cierpliwości, które będą potrzebne szczególnie wobec połączenia konieczności realizacji zadań właściwych dla tego roku oraz przygotowania do nowości oczekiwanych w roku 2021. Szczęśliwego Nowego Roku!
Joanna Knapińska: Systemowi – dobrego przygotowania na „nowe otwarcie”, aby nowe Pzp mogło spełnić zakładane dla niego cele i przyniosło świetne efekty, bo ma taki potencjał. Pracownikom zamówień – życzę otwartości na „nowe”, niesłabnącej motywacji w poznawaniu tych rozwiązań, aby móc je wkrótce z satysfakcją i powodzeniem wdrażać. Optymizmu, pozytywnych doświadczeń, wszelkiej pomyślności w 2020 roku!
Dziękując za rozmowę gratuluję Państwu powołania na funkcje Wiceprezesów Urzędu Zamówień Publicznych i życzę, aby zarówno dla pracowników Urzędu, jak i dla Państwa nadchodzący rok był szczególnie pomyślny, a Święta Bożego Narodzenia przyniosły dużo radości i spokojnego odpoczynku.
